BE-ja është mbështetur në një qoshe, këto janë opsionet e saj të mbetura

Me kthimin e Donald Trump në presidencën e Shteteve të Bashkuara, Bashkimi Evropian po përballet me një sërë sfidash të paprecedentë që ndikojnë në sigurinë, stabilitetin ekonomik dhe ndikimin e tij gjeopolitik.

Politika e jashtme transaksionale e Trump-it, skepticizmi për NATO-n dhe kërcënimet për tarifat tregtare kanë ekspozuar dobësitë e Evropës, veçanërisht varësinë e saj nga SHBA-ja për bashkëpunimin e mbrojtjes dhe ekonomike. BE-ja tani po shqyrton me shpejtësi opsionet strategjike për të reduktuar këtë varësi, duke përfshirë forcimin e autonomisë ushtarake, qëndrueshmërinë ekonomike dhe zhvillimin e aleancave të reja gjeopolitike.

Tronditja gjeopolitike e kthimit të Trump

Doktrina “Amerika e para” e Trump ka thelluar sërish tensionet transatlantike, me pasoja të menjëhershme për sigurinë evropiane. Ngurrimi i Trump për të mbështetur pa kushte Ukrainën, i kombinuar me kërcënimet për t’u tërhequr nga NATO nëse aleatët evropianë nuk rrisin shpenzimet e mbrojtjes, ka destabilizuar rendin që formësoi Evropën pas Luftës së Ftohtë.

Fjalimi i tij inaugurues në vitin 2025 hoqi referencat tradicionale për aleancat, në vend të kësaj theksoi nacionalizmin ekonomik dhe izolacionizmin, duke shënuar një largim drastik nga lidershipi amerikan i pasluftës.

Udhëheqësit evropianë tani përballen me kërcënimin gjithnjë e më serioz se SHBA mund të mos jetë më një garantues i sigurisë. Përpjekjet e Trump për të negociuar drejtpërdrejt me Rusinë për të ardhmen e Ukrainës, pa përfshirë BE-në, kanë konfirmuar më tej nevojën për autonomi më të madhe strategjike për Evropën.

Dobësitë ekonomike dhe luftërat tregtare

Kërcënimet e Trump për të vendosur tarifa për produktet evropiane që variojnë nga 10% në 20% mund të ndezin një luftë të re tregtare transatlantike. Tregtia BE-SHBA, me vlerë 1.3 trilion euro në vit, është më e madhja në botë dhe ekonomitë e orientuara nga eksporti si Gjermania dhe Holanda mund të pësojnë ndërprerje serioze nëse vendosen tarifa.

Për më tepër, bashkëpunimi i hapur i Trump me partitë evropiane të ekstremit të djathtë, të tilla si Tubimi Kombëtar i Francës dhe AfD i Gjermanisë, kërcënon të minojë unitetin e BE-së për tregtinë dhe standardet rregullatore. Kjo mund të dobësojë politikat e përbashkëta evropiane dhe të çojë në ndarje të brendshme politike brenda Bashkimit.

Bashkimi Evropian i Mbrojtjes

Lufta në Ukrainë ka ekspozuar mbështetjen e Evropës në aftësitë ushtarake amerikane. Megjithëse vendet evropiane përbëjnë më shumë se gjysmën e shpenzimeve të mbrojtjes të NATO-s (duke mos përfshirë SHBA-në), ushtritë e tyre mbeten në mënyrë kritike të varura nga logjistika, inteligjenca dhe parandalimi bërthamor amerikan.

Për të reduktuar këtë varësi, BE-ja lançoi Strategjinë Industriale të Mbrojtjes Evropiane (EDIS) në mars 2024. Qëllimi është të koordinojë prokurimin e armëve, të reduktojë fragmentimin dhe të arrijë 50% të prodhimit brenda-evropian të pajisjeve mbrojtëse deri në vitin 2035.

Plani përfshin krijimin e një fondi prej 1.5 miliardë eurosh për të inkurajuar projektet e përbashkëta të prodhimit të armëve, objektivat detyruese për prokurimin e përbashkët prej 40% deri në vitin 2030 dhe integrimin e industrisë së mbrojtjes ukrainase në zinxhirët e furnizimit evropian, duke përfshirë një qendër të propozuar inovacioni në Kiev.

Gjithashtu, Bashkëpunimi i Strukturuar i Përhershëm (PESCO), i cili tani përfshin 54 projekte të përbashkëta të mbrojtjes, u zgjerua në vitin 2025. Por progresi mbetet i kufizuar nga vetoja kombëtare dhe kufizimet financiare.

Parandalimi bërthamor dhe sovraniteti strategjik

Franca, e vetmja fuqi bërthamore brenda BE-së, ka propozuar shtrirjen e ombrellës së saj bërthamore për partnerët evropianë sipas nenit 42.7 të Traktatit të Lisbonës. Megjithatë, vendet e Evropës Lindore ende preferojnë mbrojtjen e SHBA.

Sa i përket Gjermanisë, kancelari i ardhshëm i vendit dhe fituesi i zgjedhjeve të fundit, Friedrich Merz, sugjeroi së fundmi se do të dëshironte që Gjermania të vinte nën ombrellën bërthamore franko-britanike.

Euro Dixhitale dhe Pavarësia Energjetike

Pjesa e euros në rezervat globale (20%) mbetet shumë prapa dollarit (58%), duke e bërë BE-në të prekshme ndaj detyrimit financiar amerikan. Për të reduktuar këtë dobësi, BE-ja po përshpejton zhvillimin e një euro dixhitale, e cila do të mundësonte pavarësi më të madhe monetare dhe do të reduktonte varësinë nga sistemet e pagesave të dollarizuara dhe sanksionet e SHBA.

Euro dixhitale do të ishte një monedhë dixhitale e centralizuar e kontrolluar nga Banka Qendrore Evropiane, duke mundësuar transaksione më të sigurta dhe efikase brenda sistemit financiar evropian.

Në të njëjtën kohë, BE-ja po investon shumë në planin REPowerEU me vlerë rreth 300 miliardë euro, i cili synon të eliminojë varësinë nga karburantet fosile ruse deri në vitin 2027. Plani përfshin rritjen e investimeve në burimet e rinovueshme të energjisë, zhvillimin e kapaciteteve të reja bërthamore dhe zgjerimin e infrastrukturës së ruajtjes së gazit dhe hidrogjenit. Me këto masa BE-ja dëshiron të sigurojë stabilitetin e furnizimit me energji dhe të zvogëlojë ndikimin e kërcënimeve gjeopolitike në ekonominë evropiane.

Zgjerimi i marrëdhënieve tregtare

BE-ja po kërkon partnerë të rinj tregtarë për të diversifikuar lidhjet e saj ekonomike dhe për të reduktuar varësinë nga tregjet tradicionale. Një nga hapat kyç në këtë drejtim është rinovimi i negociatave për një marrëveshje tregtare me Mercosur, një bllok tregtar i përbërë nga Brazili, Argjentina, Paraguai dhe Uruguai.

Masa vjen pasi BE-ja kërkon të zvogëlojë rrezikun e tarifave të mundshme të SHBA-së, veçanërisht në sektorët e inxhinierisë dhe farmaceutikës, dhe të sigurojë akses më të qëndrueshëm në një treg të vlerësuar në 90 miliardë euro.

Pavarësisht përfitimeve ekonomike, negociatat nuk janë pa sfida. Pengesat kryesore përfshijnë shqetësimet mjedisore, të lidhura kryesisht me shpyllëzimin e Amazonës, e cila është një çështje kyçe për politikat mjedisore evropiane dhe tranzicionin e gjelbër.

Për më tepër, fermerët evropianë po shprehin rezistencë ndaj fluksit të mundshëm të produkteve bujqësore më të lira nga Amerika e Jugut, që mund të kërcënojë konkurrencën e tyre.

Aleancat e reja gjeopolitike: strumbullari Indo-Paqësor

E vetëdijshme për rivalitetin në rritje midis SHBA-së dhe Kinës, BE-ja po kërkon të forcojë marrëdhëniet me demokracitë Indo-Paqësorit për të siguruar stabilitet dhe përparim teknologjik në rajon. Në këtë kontekst, Bashkimi Evropian po thellon partneritetin me Japoninë, Korenë e Jugut dhe Indinë, duke u mbështetur në interesat e përbashkëta në fushat e teknologjisë, mbrojtjes dhe burimeve strategjike.

Japonia dhe Koreja e Jugut janë vende me të cilat BE-ja bashkëpunon intensivisht në industritë kyçe si prodhimi i gjysmëpërçuesve dhe mineralet strategjike. Theks i veçantë i kushtohet partneriteteve që mundësojnë forcimin e autonomisë teknologjike evropiane në prodhimin e çipave, gjë që është jetike për reduktimin e varësisë nga zinxhiri i furnizimit kinez dhe amerikan.

Pas një periudhe të gjatë stagnimi, negociatat për një marrëveshje tregtare midis BE-së dhe Indisë kanë rifilluar. Qëllimi është të mundësohet transferimi më i lehtë i teknologjisë, të inkurajohet bashkëpunimi në zhvillimin e aftësive mbrojtëse dhe të sigurohet akses i qëndrueshëm në lëndët e para të nevojshme për industrinë evropiane.

India po shfaqet gjithnjë e më shumë si një partner kryesor strategjik për Bashkimin Evropian në rajonin Indo-Paqësor, jo vetëm për shkak të potencialit të saj ekonomik, por edhe për shkak të rëndësisë së saj gjeopolitike në frenimin e ndikimit kinez.

Ukraina si një test lakmus i politikës evropiane të sigurisë

Lufta në Ukrainë jo vetëm që ka riformuar arkitekturën e sigurisë së Evropës, por ka inkurajuar gjithashtu integrimin më të thellë të Ukrainës në strukturat evropiane të mbrojtjes dhe industriale. Ky proces ka një qëllim të dyfishtë.

BE-ja dhe Ukraina po bashkëpunojnë për prodhimin e përbashkët të pajisjeve ushtarake, duke përfshirë dronët dhe artilerinë, duke forcuar murin mbrojtës lindor të Evropës. Përveç kësaj, industria ushtarake ukrainase po integrohet gradualisht në zinxhirët e furnizimit të mbrojtjes evropiane, gjë që mund të përmirësojë kapacitetin e BE-së për të prodhuar pajisje ushtarake.

Megjithëse anëtarësimi i mundshëm i Ukrainës në NATO mbetet shumë i diskutueshëm, Bashkimi Evropian ofron garanci sigurie që mund të rrisin ndjeshëm aftësitë e tij mbrojtëse. Kjo përfshin mbështetjen afatgjatë ushtarake dhe financiare dhe integrimin e Ukrainës në mekanizmat evropianë të sigurisë.

Administrata Trump ka shkaktuar një pikë kthese në strategjinë evropiane, duke e detyruar BE-në të rimendojë dekadat e mbështetjes në SHBA. Rruga drejt autonomisë do të kërkojë investime të mëdha dhe vendime të vështira. Sipas fjalëve të shefit të fundit të politikës së jashtme të BE-së, Josep Borrell: “Evropa më në fund duhet të bëhet një aktor gjeopolitik ose rrezikon të bëhet një fushë beteje.”