Што навистина се случува со кожата кога ќе изгориме од сонце?
Од антички Египет до модерната наука, луѓето со векови се борат со ефектите од сончевите зраци. Сепак, биологијата на изгорениците од сонце останува нејасна за многумина, особено кога станува збор за нејзината поврзаност со ракот на кожата и процесите на поправка на телото по оштетувањето. Разбирањето што се случува на клеточно ниво го открива воспалителниот одговор на телото и долгорочните здравствени ризици.
Воспалителниот одговор
Изгорениците од сонце се воспалителен одговор, вели Лесли Роудс од Универзитетот во Манчестер за New Scientist. Кога ултравиолетовото (UV) зрачење продира во надворешниот слој на кожата (епидермисот), ги оштетува протеините, мастите и ДНК, предизвикувајќи воспаление. Поголемиот дел од оваа штета доаѓа од UVB зраците.
UVB е 1.000 пати поефикасен од UVA во предизвикувањето изгореници од сонце, вели Ентони Јанг од Кингс колеџ во Лондон. UVB зраците предизвикуваат верижна реакција во која клетките на кожата ослободуваат молекули кои ги шират крвните садови во подлабокиот слој на кожата, дермисот. Зголемениот проток на крв предизвикува црвенило, оток и привлекува имунолошки клетки, дополнително интензивирајќи го воспалението.
Видливи ефекти, тешки изгореници и регенерација на кожата
Луѓето со посветли тонови на кожата развиваат розова или црвена нијанса на кожата, додека потемните тонови на кожата можат да развијат нијанси на црвена, сива, кафеава или црна. Течноста протекува во ткивата и предизвикува оток, а болката е предизвикана од стимулација на нервните завршетоци.
Потешките изгореници можат да предизвикаат плускавци. Ова е кога епидермалните клетки се толку оштетени што умираат, а помеѓу слоевите на кожата се формираат простори исполнети со течност.
Благи изгореници од сонце ќе заздрават побрзо од потешки изгореници, кои можат да траат 72 часа или повеќе, забележува Роудс. Процесот на заздравување започнува кога имунолошките клетки почнуваат да ослободуваат антиинфламаторни молекули. Ова е воспаление кое се решава само од себе, вели Роудс.
Како што напредува заздравувањето, крвните садови се стеснуваат и симптомите се смируваат. Матичните клетки во епидермисот го забрзуваат производството на нови клетки за да ги заменат оштетените што се исфрлаат од површината на кожата. Кожата постојано се обновува, но оштетувањето од УВ зрачење го зголемува овој обрт на клетките, забележува Јанг.
Иако се широко користени, лосионите за после сончање и алое верата немаат добри докази дека го забрзуваат закрепнувањето на кожата. Тие најчесто обезбедуваат чувство на ладење. Ладните облоги и лековите против болки како ибупрофен или ацетаминофен можат дополнително да ја ублажат непријатноста од изгореници од сонце.
Долгорочни ефекти, оштетување на ДНК и превенција
Дури и откако ќе исчезне црвенилото, оштетувањето на ДНК може да остане. Се случува оштетување на ДНК и клетките ја поправаат штетата, но поправката не е 100 проценти совршена, предупредува Јанг. Ваквите грешки можат да доведат до мутации кои го зголемуваат ризикот од рак на кожата со текот на времето.
Некои истражувања сугерираат дека пет изгореници од сонце во текот на една деценија можат да го зголемат ризикот од меланом повеќе од двојно. Сепак, овие податоци се базираат на субјективни сеќавања на испитаниците, што ја ограничува нивната точност.
Меланинот делумно ја штити ДНК од УВ зрачење, па затоа луѓето со потемна кожа имаат помал ризик од рак на кожата, но не се имуни на изгореници од сонце и оштетување на клетките.
Рејчел Абот од Универзитетската болница во Велс во Велика Британија препорачува употреба на крема за сончање кога УВ индексот е 3 или повисок.
Цената под површината
Изгорениците од сонце може да изгледаат минливи, но нивните биолошки последици се зголемуваат. Еден невнимателен ден на сонце може да остави трајни промени во клеточната меморија на кожата, зголемувајќи го ризикот и забрзувајќи го почетокот на посериозни оштетувања.
