Во Европа, демократијата е замислена како фундаментална вредност поддржана од пошироката јавност низ целиот континент. Во исто време, бранот на екстремната десница, чиј врв се очекува за време на европските избори во јуни, се смета за само минлив политички феномен. Сѐ уште се верува дека европската демократија ќе опстане – иако звучи утешно, тоа не е сосема точно, пишува Politico.
Имено, бројни студии покажуваат дека конзистентната поддршка за демократијата низ Европа е веќе доста ниска, а се чини дека ќе продолжи да паѓа. Затоа, Европа може да достигне точка на пресврт во која недемократските форми на владеење не само што ќе се вкорени, туку и ќе процветаат.
Според глобалното истражување на Фондацијата Отворено општество од 2023 година, само 38 отсто од Германците на возраст од 18 и повеќе години се постојани поддржувачи на демократијата. Во Франција тој број е мизерни 27 отсто, додека Италија и Полска бележат помалку од 45 отсто. Овој недостаток на поддршка во споменатите земји не е статистичка аномалија. Во 2022 година, истражувањето спроведено во девет земји за European Movement International, исто така, откри таква поддршка која се движи од ниски 22 проценти (во Романија) до високи 48 проценти (во Финска). И во седум од овие девет земји – Грција, Италија, Германија, Естонија, Полска, Романија и Унгарија – постојаната поддршка за демократијата беше 45 проценти или помалку.
Недоследни поддржувачи на демократијата се оние испитаници кои одговориле на една или повеќе од петте ставки на таков начин што ги доведуваат во прашање или се спротивставуваат на демократските норми.
Можеби се согласиле дека силен лидер кој ги игнорира изборните резултати и законската власт на парламентот е прифатлив за нив, или дека недемократската влада е подобра од демократијата. Или пак, одговориле дека демократијата е лош начин за управување со нивната нација и дека военото владеење би било подобро за нив.
Но, она што е најзагрижувачки е фактот дека поголемиот дел од истражувањата (четири од 2023 година и седум од девет анкети од 2022 година) покажаа дека помладите Европејци имаат значително помала веројатност постојано да ја поддржуваат демократијата отколку нивните родители, баби и дедовци.
Во Германија, на пример, само 21 отсто од генерацијата „Z“ и Милениумците рекле дека постојано ја поддржуваат демократијата, во споредба со 66 отсто од оние на возраст од 70 години и постари. Во Полска, само околу четвртина од испитаниците на возраст од 18 до 29 години покажале постојана поддршка за демократијата, што е 17 процентни поени под националниот просек. Слично е и во Франција со само 14 отсто, во Италија е 34 отсто, со речиси двојно поголема веројатност постарите Италијанци да ја поддржат демократијата.
Овие податоци се дефинитивно повик за будење. Бидејќи како што стареат помладите Европејци – процес наречен „демографско наследување“ – основната поддршка за демократијата низ Европа неизбежно ќе биде уште помала. И ова, на крајот на краиштата, може да резултира со целосен колапс. Вистинска темпирана бомба отчукува во срцето на европската демократија, предупредува Политико.
Политичката поларизација на својот врв и ниската доверба во европските институции сериозно му се закануваат на Стариот континент. И овој пад на конзистентната база на поддршка за демократијата во Европа веројатно дополнително ќе биде зајакнат од демагози и авторитаристи, кои бараат нов извор на моќ неограничена со демократски правила и норми.
