Çfarë kishte para universit? 5 teori magjepsëse
Çfarë ishte para universit? Një pyetje që na çon në kufijtë e shkencës dhe imagjinatës! Shkencëtarët dhe entuziastët në mbarë botën po kërkojnë një përgjigje për këtë pyetje enigmatike. Kur flasim për fillimin e gjithçkaje, nuk mund të anashkalojmë konceptin e Big Bengut – një teori që përshkruan momentin kur u krijua universi. Rreth 13.8 miliardë vjet më parë, nga një pikë e vogël me densitet dhe temperaturë të pafund, universi ynë filloi të zgjerohej, duke krijuar hapësirë dhe kohë siç e njohim sot. Por çfarë ishte përpara Big Bengut? Këtu shfaqen teori të ndryshme rreth origjinës së universit.
Shkencëtarë të ndryshëm kanë sugjeruar përgjigje të mundshme, por çështja është më e ndërlikuar nga sa duket. Idetë e një universi ciklik, multiversi, madje edhe luhatjet kuantike, të gjitha përpiqen të ofrojnë një shpjegim se si u krijua universi dhe çfarë i parapriu atij në fillim. Secila prej këtyre teorive ofron një reflektim emocionues se kur dhe si u krijua universi, por gjithashtu hap mundësinë që universi mund të mos ketë pasur një fillim.
Këto teori nuk janë vetëm hipoteza interesante – ato na lejojnë të kuptojmë më mirë pozicionin tonë në hapësirën e pafundme. Më poshtë do të shqyrtojmë disa nga përgjigjet më magjepsëse për pyetjen se çfarë ka ndodhur para universit dhe do të shohim se ku mund të na çojë imagjinata shkencore. Bëhuni gati për të udhëtuar nëpër hapësirë, kohë dhe ndoshta disa universe të tjera!
Big Bengu është sot teoria më e pranuar se si u krijua universi. Sipas saj, gjithçka që ekziston sot – planetët, yjet, galaktikat, madje edhe vetë koha – filloi në një moment të vetëm të zgjerimit shpërthyes nga një pikë tepër e dendur dhe e nxehtë. Pra, kur flasim për Big Bengun, ne në fakt po flasim për momentin kur u krijua universi dhe hapësirën në të cilën ekziston gjithçka që dimë.
Por çfarë ishte përpara Big Bengut? Për shkak të vetë natyrës së kohës, shumë shkencëtarë argumentojnë se pyetja mund të mos ketë një përgjigje – para asaj kohe, koha siç e njohim ne sot nuk ekzistonte. Kjo do të thotë se, sipas kësaj teorie, fillimi i universit është në të vërtetë fillimi i kohës. Megjithatë, teoria e Big Bengut hap derën për shumë teori të reja rreth origjinës së universit, të cilat përpiqen të shpjegojnë se çfarë mund t’i paraprijë atij momenti të parë.
Një nga teoritë më të njohura dhe emocionuese në qarqet shkencore është teoria e multiversit – ideja se universi ynë nuk është i vetmi, por se ai është vetëm një nga një numër i pafund universesh që ekzistojnë paralelisht. Sipas kësaj teorie, çdo univers ka ligjet e veta të fizikës, fillimet dhe mbarimet e veta. Kjo do të thotë se, ndoshta, para universit tonë ka ekzistuar një univers tjetër, apo edhe një numër i pafund i tyre.
Teoria e multiversit ofron një vështrim interesant në pyetjen se çfarë erdhi përpara universit, pasi ngre mundësinë që universi ynë thjesht të “lindi” nga një tjetër. Shumë hipoteza shkencore sugjerojnë se universe të reja mund të krijohen në një lloj cikli kozmik ose përmes proceseve të tilla si luhatjet kuantike në vakumin e madh. Tingëllon si fantashkencë, por shumë fizikanë sot po e konsiderojnë seriozisht mundësinë që ne të jetojmë në universe të shumta.
Nëse ideja e një universi të pafund ju duket e pabesueshme, prisni derisa të dëgjoni për teorinë e universit ciklik! Kjo teori sugjeron që universi kalon nëpër cikle të përjetshme të zgjerimit dhe tkurrjes – ose, thënë thjesht, universi mund të zgjerohet dhe tkurret përgjithmonë. Sipas kësaj teorie, Big Bengu nuk ishte një ngjarje e vetme, por vetëm një fazë në një cikël të pafund.
Çfarë ishte para universit tonë sipas kësaj teorie? Një univers i mëparshëm që u shemb dhe rikrijoi universin tonë aktual. Ideja e një universi ciklik ndihmon në shpjegimin jo vetëm se si u krijua universi, por edhe pse duket ashtu siç duket sot. Edhe pse sfidat e vërtetimit të kësaj teorie janë të mëdha, ajo ofron një vizion emocionues të universit si një proces i vazhdueshëm që nuk ndalet kurrë.
Një nga idetë më të çuditshme por edhe më tërheqëse vjen nga fizika kuantike. Teoria e luhatjeve të vakumit thotë se universi ynë mund të mos jetë i përbërë nga substanca fizike, por nga asgjë – një vakum kuantik. Sipas kësaj teorie, hapësira nuk është bosh; në vend të kësaj, vakuumi kuantik është i mbushur me krijimin dhe shkatërrimin e vazhdueshëm të grimcave, të cilat mund të krijojnë diçka fjalë për fjalë nga asgjëja.
Kjo ide mund të tingëllojë paradoksale, por mekanika kuantike mbështet mundësinë që universi të ketë origjinën nga luhatjet në vakumin kuantik. Mendoni vakumin si një kazan plot me flluska mikroskopike të energjisë; një flluskë e tillë mund të jetë universi ynë. Çfarë ishte para Big Bengut? Sipas kësaj teorie, ndoshta vetëm një zbrazëti e pafundme plot potencial.
Një nga teoritë më të fundit dhe më komplekse sugjeron se universi ynë mund të jetë një hologram. Teoria e universit holografik propozon që gjithçka që shohim – materia, energjia, hapësira, koha – mund të jetë një projeksion nga një dimension tjetër. Edhe pse kjo teori tingëllon si fantashkencë, ajo është hetuar seriozisht në fizikë për shkak të potencialit të saj matematikor dhe konceptual.
Nëse universi është një hologram, çfarë ishte para universit? Epo, sipas kësaj teorie, mund të ketë një dimension “real” nga vjen “projeksioni” ynë. Kjo hap derën për një vështrim të ri në pyetjen se si u krijua universi dhe ku është fillimi i tij i vërtetë. Teoria holografike sjell një pamje krejtësisht të re të realitetit, duke sfiduar gjithçka që dimë për hapësirën dhe kohën.
Secila prej këtyre teorive hap dimensione të reja në kuptimin e universit, por pyetja mbetet: a do të dimë ndonjëherë ndonjë gjë përpara universit? Mjetet dhe teoritë tona aktuale mund të na afrojnë vetëm më shumë me përgjigjen, por ajo që është e sigurt është se shkenca nuk ka qenë kurrë më emocionuese dhe më imagjinative. Ndoshta një ditë do të zbulojmë natyrën e vërtetë të ekzistencës dhe deri atëherë mund të shijojmë teoritë e mahnitshme që na çojnë në skajet e dijes – dhe më gjerë.
