Si ky burg lituanez me një të kaluar të errët u bë qendër arti dhe festivalesh
Si ky burg lituanez me një të kaluar të errët u bë qendër arti dhe festivalesh
Në zemër të Vilnius, Lituani, burgu i Lukishkeshit qëndron si një kujtesë e fortë e së kaluarës së tmerrshme të vendit. Vendi dikur ishte shtëpia e një manastiri katolik romak, i kthyer në një burg të vogël në 1837.
Për shkak të mbipopullimit dhe kushteve të përkeqësuara, burgu u ridizajnua në një burg modern, të sigurisë së lartë dhe u rihap në vitin 1904.
Kjo kështjellë dëshmon disa nga momentet më të errëta historike në Evropën Lindore, siç është burgosja e disidentëve politikë, që u përplasën me ndryshimin e regjimeve politike – nga carët rusë në autoritetet sovjetike.
Që atëherë, burgu ka pësuar një transformim të paimagjinueshëm për ish-banorët e tij. Sot, i njohur si “Burgu Lukishkesh 2.0”, është një epiqendër e kulturës dhe krijimtarisë – një vend ku zhvillohen ngjarje të pabesueshme, instalacione arti dhe festivale muzikore.
Në vitin 2022, burgu famëkeq doli në qendër të vëmendjes kur u bë vend xhirimi për sezonin e katërt të Stranger Things.
Para shfaqjes së tij në Netflix, historia e burgut filloi gjatë sundimit të Perandorisë Ruse.
Autoritetet perandorake ndërtuan burgun për të shuar rezistencën në Vilnius, i njohur për diversitetin e tij kulturor dhe politik. Ishte një udhëkryq i perandorive politike dhe u rrit në një vend ku bashkëjetonin lituanezët, polakët, bjellorusët, rusët dhe hebrenjtë. Kjo strehë e sigurt e etnive, gjuhëve, feve dhe ideologjive të ndryshme politike përfundimisht u rebelua kundër sundimit rus.
Në fillim të shekullit të 20-të, burgu ishte një shtëpi e errët për disidentët politikë dhe kriminelët, kështu që kishte një reputacion si një vend i tmerrshëm ku ndodhnin tortura, përdhunime dhe vrasje.
Në kohën kur Bashkimi Sovjetik mori pushtetin në vitin 1940, burgu tashmë kishte një reputacion si një vend famëkeq. Nën sundimin e Stalinit burgu u bë edhe më i mbushur me njerëz pasi mijëra lituanianë, nacionalistë, intelektualë dhe ata që refuzuan të pajtoheshin me ideologjinë sovjetike u arrestuan dhe u burgosën këtu.
Gjatë pushtimit nazist të Lituanisë, Gestapo e përdori burgun për të strehuar mijëra hebrenj dhe anëtarë të rezistencës polake përpara se të transferoheshin në Ponari (në periferi të Vilnius), ku u ekzekutuan gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Një epokë e re dhe një transformim i jashtëzakonshëm
Lukishkesh vazhdoi funksionin e tij si një burg i sigurisë së lartë deri në mbylljen e tij në vitin 2019, kur Lituania ishte tashmë thellë në pavarësinë e saj nga Bashkimi Sovjetik.
Por në vend që të prishte këtë monument të errët, Lituania zgjodhi një rrugë tjetër. Duke njohur rëndësinë historike të burgut dhe strukturën unike, planifikuesit e qytetit dhe politikanët panë një mundësi për t’i dhënë frymë të re sallat e tij bosh. Ideja ishte radikale, por e thjeshtë: pse të mos e ktheni këtë vend, dikur simbol i shtypjes, në një hapësirë për kreativitet dhe vetë-shprehje?
Kur vizitoni burgun e braktisur, mysafirët mund të eksplorojnë blloqet labirintike të qelive dhe të ndjejnë të ftohtin e historisë në ajër. Udhërrëfyesit (disa ish-roje burgu) i çojnë vizitorët nëpër korridoret e errëta dhe rreshtat e qelive me dritare të mbyllura – secila me një hapësirë të zymtë, të mbyllur mezi të gjerë për një shtrat të thjeshtë dhe një tavolinë të vogël.
Disa qeli kanë mbetur të paprekura, por të ftuarit që marrin pjesë në turne kanë mundësinë të shohin një dhomë vetëvrasjeje, e cila tregon se si dukej pasi një i burgosur i mori jetën vetes – jo një dukuri e pazakontë në këtë shtëpi tmerresh dhe torturash mendore. Gjatë një turneu, udhëzuesit e burgut përshkruajnë se si izolimi u përdor si një formë dënimi.
Festivalet dhe arti në një vend të përhumbur
Në vitin 2021, “Lukishkesh” hapi sërish dyert, por këtë herë si një vend kulturor. Sot, ish-burgu pret një gamë të gjerë ngjarjesh, nga ekspozitat e artit deri tek performancat e muzikës live.
Kompleksi, i cili mbulon pothuajse 200,000 metra katrorë, aktualisht është shtëpia e mbi 550 artistëve, që punojnë në disiplina të ndryshme krijuese, duke përfshirë muzikën, artet pamore, dizajnin, kërcimin, filmin dhe artizanatin.
