Dallimet e mahnitshme midis planetëve: stuhitë gjigante që zgjasin me shekuj dhe erërat supersonike

Sistemi ynë Diellor është një hapësirë ​​e madhe dhe magjepsëse që sapo kemi filluar ta eksplorojmë më në detaje. Megjithëse jemi ende në fillim të aventurës sonë kozmike, ne kemi zbuluar tashmë dallime të mahnitshme midis shtëpisë sonë – Tokës dhe planetëve të tjerë. Toka, me klimën e saj të butë dhe kushtet që bëjnë të mundur jetën, është një oaz unik në universin e pafund.

Megjithatë, kushtet e motit në planetët e tjerë janë aq ekstreme saqë janë përtej të kuptuarit tonë. Stuhitë gjigante që zgjasin me shekuj, erërat më të shpejta se tingujt dhe stuhitë që përfshijnë planetë të tërë janë vetëm disa nga fenomenet magjepsëse që dëshmojnë për fuqinë e pabesueshme të natyrës në Sistemin tonë Diellor. Dhe ndërsa zgjerojmë kërkimin tonë përtej kësaj, zbulojmë ekzoplanetë klima e të cilëve duket si diçka jashtë fantashkencës. Le të hedhim një vështrim më të afërt në disa nga stuhitë më të mëdha në Sistemin tonë Diellor:

Njolla e Kuqe e Madhe e Jupiterit

Njolla e Kuqe e Madhe e Jupiterit është stuhia më e madhe në Sistemin Diellor që ka shpërthyer për të paktën 390 vjet. Me një diametër prej më shumë se 16,000 kilometra, kjo stuhi anticiklonike është dy herë më e madhe se Toka. I shtyrë nga nxehtësia nga brendësia e Jupiterit dhe shpejtësia e tij e pabesueshme e rrotullimit, kjo pikë e madhe prodhon erëra që arrijnë shpejtësinë nga 430 deri në 680 kilometra në orë. Jetëgjatësia e tij është veçanërisht magjepsëse – ndërsa stuhitë në Tokë zgjasin disa ditë ose javë, kjo zgjat me shekuj. Ngjyra e kuqërremtë, ndoshta rezultat i reaksioneve kimike të nxitura nga rrezatimi ultravjollcë, shton misterin e saj.

Pika e Errët e Madhe e Neptunit

Pika e Madhe e Errët e Neptunit është një stuhi e fuqishme e njohur për shpejtësinë e saj të jashtëzakonshme të erës, e cila arrin deri në 2400 kilometra në orë, më e shpejta e regjistruar në Sistemin Diellor. Ajo u zbulua për herë të parë nga Voyager 2 në 1989, por që atëherë është zhdukur dhe është rishfaqur disa herë. Ndryshe nga Toka, stuhitë e Neptunit fuqizohen nga nxehtësia nga brendësia e planetit. Kjo paqëndrueshmëri dhe dinamikë e bëjnë Njollën e Madhe të Errët unike, ndërsa mbështjellja blu e pasur me metan thekson më tej pamjen e saj enigmatike.

Stuhia gjashtëkëndore e Saturnit

Poli verior i Saturnit është shtëpia e një prej fenomeneve më të pazakonta të motit në Sistemin Diellor – një stuhi gjashtëkëndore me një diametër mbresëlënës prej 30,000 kilometrash, që është më shumë se dyfishi i diametrit të Tokës. Kjo strukturë gjashtëkëndore është jashtëzakonisht e qëndrueshme dhe ruan formën e saj krejtësisht të rregullt për dekada. Anët e tij simetrike dhe këndet e sakta tërheqin shumë vëmendjen e shkencëtarëve. Sipas ekspertëve, gjashtëkëndëshi është formuar falë rrymës së avionit në polin verior të Saturnit, i cili lëviz me shpejtësi dhe në një drejtim të përshtatshëm për të formuar një model gjashtëkëndor. Formacione të ngjashme poligonale janë vërejtur në qendrat e uraganeve të mëdha në Tokë, por ato janë shumë më pak të qëndrueshme dhe jetëshkurtër.

Një studim i vitit 2020 nga Instituti i Teknologjisë i Kalifornisë tregoi se forma të qëndrueshme gjeometrike si kjo mund të formohen në çdo planet, me kusht që stuhia të rrethohet nga një unazë erërash që fryjnë në drejtim të kundërt të vetë stuhisë. Ky fenomen, i njohur si një unazë anticiklonike ose mburojë anticiklonike, lejon stabilitetin afatgjatë të stuhive si gjashtëkëndëshi i Saturnit.

Stuhitë e rërës në Mars

Marsi është i njohur për stuhitë e rërës që herë pas here përfshijnë të gjithë planetin. Këto stuhi, të nxitura nga ngrohja e grimcave të vogla të pluhurit nga Dielli, mund të zgjasin me muaj, duke shkaktuar një reduktim drastik të dukshmërisë dhe një rënie të ndjeshme të temperaturave. Ndryshe nga Toka, atmosfera e së cilës është shumë e trashë për fenomene të tilla, atmosfera e hollë dhe graviteti i ulët i Marsit lejojnë formimin e këtyre sistemeve masive të motit.

Stuhitë e rërës në Mars ka të ngjarë të jenë stuhitë e para “jashtëtokësore” që astronautët njerëzorë dhe “kolonistët” e ardhshëm do të përjetojnë drejtpërdrejt. Këto stuhi, kaq të ndryshme nga ato në Tokë, do të paraqesin një sfidë unike në përshtatjen e jetës njerëzore në një planet tjetër. Shkalla dhe jetëgjatësia e tyre ngrenë pyetje të reja se si njerëzit do të menaxhojnë energjinë, dukshmërinë dhe kushtet e jetesës ndërsa eksplorojnë Planetin e Kuq.

Erërat ekstreme në Venus

Kushtet e motit në Venus janë ndër më ekstremet në Sistemin Diellor. Shtresat e sipërme të reve, të përbëra nga acidi sulfurik, rrethojnë planetin me një shpejtësi prej 300 kilometrash në orë, duke përfunduar një rreth të plotë çdo katër deri në pesë ditë. Këto erëra, 60 herë më të shpejta se rrotullimi i vetë Venusit, janë më të forta pranë poleve. Ndërsa zbresim drejt sipërfaqes, shpejtësia e erës bie në mënyrë dramatike në vetëm 5 kilometra në orë. Megjithatë, atmosfera e dendur i bën këto erëra të ngadalta mjaft të forta për të lëvizur pluhurin dhe shkëmbinjtë më të vegjël, duke vepruar si rryma dyshemeje.

Stuhitë diellore – Një spektakël i vërtetë yjor

Ndërsa stuhitë planetare janë mbresëlënëse, asnjëra nuk e kalon fuqinë e stuhive diellore. Këto shpërthime energjie – të njohura si nxjerrje masive koronale – lëshojnë miliarda ton grimca të ngarkuara në hapësirë. Kur godasin magnetosferën e Tokës, ato shkaktojnë stuhi gjeomagnetike që mund të prishin satelitët, rrjetet e komunikimit dhe sistemet elektrike. Një nga më të famshmet është ngjarja Carrington e vitit 1859, e cila shkaktoi aurorat e dukshme në mbarë botën dhe ndërpreu rrjetet telegrafike në atë kohë. Fuqia e këtyre stuhive nënvizon natyrën dinamike të Diellit tonë, duke i bërë ato një fokus kyç për misionet e ardhshme hapësinore dhe mbrojtjen teknologjike.