Problem i papritur: Parqet eolike i vjedhin erën njëra-tjetrës

Ndërsa parqet eolike zgjerohen, disa prej tyre mund të “vjedhin” erën nga të tjerët, duke ngritur shqetësime në disa vende se ato nuk do të jenë në gjendje të përmbushin objektivin e tyre zero emetime neto.

Është një gjendje ideale në të cilën sasia e gazrave serrë (GHG) të emetuara në atmosferën e Tokës balancohet nga sasia e gazrave të dëmshëm të hequr. Duhen bërë disa përpjekje në dekarbonizim për të arritur zero neto.

Ndërsa parqet eolike në det të hapur po zhvillohen me shpejtësi në të gjithë botën për të përmbushur të gjitha këto objektiva klimatike, një fenomen shqetësues po tërheq vëmendje gjithnjë e më të madhe: në kushte të caktuara, parqet eolike mund të “vjedhin” erën nga njëra-tjetra, shkruan BBC.

“Parqet eolike prodhojnë energji, dhe kjo energji merret nga ajri. Dhe marrja e energjisë nga ajri vjen me një ulje të shpejtësisë së erës”, shpjegon Peter Bas, një studiues në kompaninë holandeze Whiffle, e cila merret me burimet e energjisë së rinovueshme dhe parashikimet e motit.

Era është më e ngadaltë pas secilës turbinë sesa përpara saj, dhe gjithashtu pas të gjithë parkut të energjisë eolike krahasuar me zonën përpara saj, shpjegoi ai.

“Quhet efekti i zgjimit,” tha Bass.

Thënë thjesht, ndërsa turbinat rrotullohen dhe mbledhin energji nga era, ato krijojnë një vorbull dhe ngadalësojnë erën pas tyre. Kjo vorbull mund të shtrihet më shumë se 100 kilometra në parqet e mëdha të erës në det të hapur, varësisht nga kushtet e motit.

Megjithatë, nëse një park eolik ndodhet pranë një parku tjetër eolik, prodhimi i tij i energjisë mund të reduktohet me më shumë se 10%, tregojnë studimet.

Ky fenomen quhet në gjuhën e folur “vjedhje e erës”, megjithëse, siç thekson avokati norvegjez Eirik Finseros, i specializuar në energjinë e erës në det të hapur, “termi është paksa i gabuar sepse nuk mund të vidhni diçka që nuk mund të zotërohet – dhe askush nuk e zotëron erën”.

Megjithatë, ajo thekson se ky fenomen mund të ketë një sërë pasojash negative për investitorët dhe madje mund të shkaktojë probleme midis vendeve.

Aktualisht ka disa mosmarrëveshje midis investitorëve të parqeve me erë mbi vjedhjen e supozuar të energjisë së erës, gjë që po shkakton shqetësim në vendet që mbështeten te era për të përmbushur objektivat klimatike.

Edhe pse problemi i vjedhjes së energjisë nga era është i njohur prej kohësh, ai po bëhet gjithnjë e më serioz për shkak të shkallës dhe shpejtësisë së zhvillimit të parqeve me erë, si dhe madhësisë dhe dendësisë së tyre.

Në Detin e Veriut, i cili po përjeton një bum në këtë drejtim, ndikimi i këtyre vorbullave në prodhimin e energjisë pritet të rritet në dekadat e ardhshme, ndërsa deti bëhet gjithnjë e më i mbushur me turbina me erë, tregon simulimi nga Bass dhe studiuesit nga Universiteti i Teknologjisë Delft dhe Instituti Mbretëror Meteorologjik i Holandës.

Sa më e dendur dhe më e madhe të jetë parku me erë, aq më i fortë është efekti i vorbullës, thotë Bass.

Një projekt i ri kërkimor i nisur në Mbretërinë e Bashkuar këtë pranverë synon të ofrojë një pamje më të qartë të efektit të vorbullës në mënyrë që të përmirësojë planifikimin dhe të shmangë mosmarrëveshjet e mundshme.

Projekti do të modelojë vorbullat dhe ndikimin e tyre në prodhimin e energjisë deri në vitin 2030, kur do të ketë mijëra turbina më shumë në ujërat britanike sesa sot, thotë udhëheqësi i projektit Pablo Uro nga Universiteti i Mançesterit.

“Ne i kemi parë efektet e vorbullave për vite me radhë dhe e dinim se ato po ndodhnin. Problemi është se për të arritur zero neto, duhet të instalojmë tre herë më shumë kapacitet sesa kemi tani. Kjo do të thotë që në më pak se pesë vjet duhet të instalojmë mijëra turbina të reja. Disa prej tyre do të jenë shumë afër atyre ekzistuese, kështu që hapësira po bëhet gjithnjë e më e mbingarkuar. Kjo është arsyeja pse ‘vjedhja e erës’ tani po fillon të ketë një ndikim më të madh”, thotë Uro.

Mbretëria e Bashkuar është zotuar të prodhojë energji të mjaftueshme nga burimet e rinovueshme, siç është era, për të përmbushur nevojat e të gjithë vendit deri në vitin 2030. Kjo është arsyeja pse Qeveria, në një dokument të këtij viti, theksoi nevojën për një kuptim më të mirë të këtij fenomeni, të cilin e përshkruan si “një sfidë të re që krijon pasiguri në planifikim”.

Aktualisht ka disa mosmarrëveshje midis investitorëve në Mbretërinë e Bashkuar mbi vjedhjen e mundshme të energjisë së erës, thotë Uro.

Këto mosmarrëveshje, tha ai, janë pjesërisht rezultat i pasigurisë në lidhje me shkallën e vërtetë të vorbullës. Gjithashtu, parqet eolike shpesh ndërtohen në grupe, kështu që është e vështirë të parashikohet se si do të bashkëveprojnë me njëra-tjetrën.

“Kur ke dy parqe eolike, është e lehtë të vlerësosh bashkëveprimin e tyre. Po sikur të kesh gjashtë? Si ndikojnë ato te njëra-tjetra? Nuk e dimë ende këtë… Por patjetër që do të ndodhë. Një problem tjetër është madhësia e turbinave”, vëren ai.

Turbinat po bëhen më të mëdha dhe fletët e tyre janë më të gjata për të mbledhur më shumë energji. Turbinat më të fundit kanë fletë mbi 100 metra të gjata – aq të gjata sa një fushë futbolli. Një nga turbinat më të mëdha mund të furnizojë me ujë rreth 18,000 deri në 20,000 familje mesatare evropiane. Por rritja e madhësisë mund të përkeqësojë vjedhjen nga era, pasi diametri më i madh i rotorit krijon një vorbull më të gjatë.

Finseros analizoi rregulloret dhe efektet e fenomeneve të tilla gjatë studimeve të tij të doktoraturës në Universitetin e Bergenit.

Studimi i tij tregon se si një park eolik në Norvegji mund të ndikojë negativisht në një park eolik “poshtë rrjedhës” në Danimarkë. Paralajmëron se nëse problemi nuk zgjidhet, mund të lindin konflikte ligjore dhe politike.

“Deti i Veriut dhe Deti Baltik ka të ngjarë të bëhen qendra e një zhvillimi të madh të parqeve të erës në det të hapur. Prandaj, kjo çështje me siguri do të ketë një ndikim të madh në tranzicionin energjetik në rajon”, vuri në dukje ai.

Nga një perspektivë investimi, edhe vjedhjet e vogla të energjisë së erës mund të krijojnë probleme.

Siç thekson ai, ndërtimi i parqeve eolike në det të hapur është jashtëzakonisht i kushtueshëm për shkak të shkallës së projektit dhe kostove shtesë. Për të justifikuar investimin, investitori duhet të jetë i sigurt se parku i energjisë me erë do të prodhojë energji për 25-30 vitet e ardhshme. Një ulje e papritur e prodhimit do ta bënte projektin të pafitimprurës.

Nëse vendet ose operatorët përpiqen t’i shmangin këto efekte duke kapur vendet më të mira, mund të lindë një “garë drejt ujit”, në të cilën vendet konkurrojnë për të siguruar vendet më të mira nga të cilat do të nxirret energjia e erës. Nga ana tjetër, kjo mund të çojë në injorimin e çështjeve të rëndësishme, siç është mbrojtja e ekosistemit detar.

Uro gjithashtu beson se ekziston rreziku i problemeve ndërkufitare.

“Momentalisht, mosmarrëveshjet janë midis parqeve britanike të energjisë me erë, por çfarë ndodh nëse nesër do të ketë një mosmarrëveshje me holandezët, belgët ose francezët? Është më mirë të vendosen rregulla tani në mënyrë që kjo të zgjidhet”, tha ai.

Finceras rekomandon që vendet evropiane të bashkëpunojnë dhe të prezantojnë rregullore të qarta që e trajtojnë erën si një burim të përbashkët, si peshkimi ose fushat e naftës që kalojnë kufijtë.

“Evropa duhet ta dekarbonizojë energjinë shpejt. Ky është qëllimi i BE-së. Por shpejtësia nuk duhet të na pengojë të gjejmë zgjidhje të mira. Në fund të fundit, nuk është në interesin e askujt të debatojë për energjinë e erës, ekziston një nxitje për të bashkëpunuar dhe për të gjetur zgjidhje të drejta”, është i bindur ai.

Kina po zgjeron gjithashtu me shpejtësi parqet eolike në det të hapur, dhe studiuesit e tyre paralajmërojnë për ndikimin në rritje të efekteve të vorbullës.