Çfarë është Kupola e Artë, mburoja e fuqishme hapësinore e Amerikës?

Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, tha të martën se kishte zgjedhur dizajnin për mburojën mbrojtëse nga raketat “Kupola e Artë” me vlerë 175 miliardë dollarë dhe kishte emëruar një gjeneral të Forcës Hapësinore për të udhëhequr programin ambicioz që synon bllokimin e kërcënimeve nga Kina dhe Rusia. Programi synon të krijojë një rrjet satelitësh për të zbuluar, ndjekur dhe potencialisht për të kapur raketat hyrëse, raportoi Reuters .

Kupola e artë do të “mbrojë atdheun tonë”, tha Trump, duke shtuar se Kanadaja ka thënë se dëshiron të jetë pjesë e projektit.

Trump ka thënë se mburoja mbrojtëse duhet të jetë funksionale deri në fund të mandatit të tij në janar 2029, por ekspertët e industrisë janë më pak të sigurt për atë afat kohor dhe kosto.

Kupola e Artë do të jetë e vendosur në hapësirë

“Kupola e Artë” përfaqëson një hap përpara drejt krijimit të një sistemi gjithëpërfshirës për të mbrojtur Amerikën nga kërcënimet globale të raketave, duke përfshirë raketat balistike dhe hipersonike. Ky projekt jo vetëm që ka potencialin për të ripërcaktuar strategjinë ushtarake të SHBA-së, por edhe për të ndikuar ndjeshëm në sigurinë globale. Megjithatë, kostoja e saj ngre shqetësime në lidhje me qëndrueshmërinë dhe prioritetet buxhetore.

Ndryshe nga sistemi Iron Dome i Izraelit, i cili është projektuar për të kapur raketa me rreze të shkurtër veprimi, Golden Dome ka ambicien të mbrojë të gjithë territorin e SHBA-së nga kërcënimet e avancuara. Sistemi do të vendoset në hapësirë, gjë që e bën funksionimin e tij shumë më të vështirë si nga ana teknologjike ashtu edhe nga ajo financiare.

Kupola e Artë është një hap drejt së ardhmes, por edhe një sfidë që do të vërë në provë aftësinë e Shteteve të Bashkuara për të balancuar kufizimet e sigurisë, teknologjisë dhe ekonomisë, thonë ekspertët.

Më shumë se 1000 satelitë dhe një flotë orbitale luftarake

Sipas planit të paraqitur zyrtarëve të Shtëpisë së Bardhë dhe Pentagonit një muaj më parë nga SpaceX, Palandir dhe Anduril, është planifikuar lëshimi i 400 deri në më shumë se 1,000 satelitëve për të zbuluar lëshimet e raketave dhe për të ndjekur fluturimin e tyre. Përveç kësaj, projekti parashikon një flotë të veçantë orbitale prej rreth 200 satelitësh të pajisur me raketa ose lazerë, të cilët mund të kapin raketat armike. SpaceX, sipas burimeve, nuk do të përfshihet drejtpërdrejt në armatosjen e këtyre satelitëve.

Abonim në vend të blerjes?

Projekti premton mundësi të mëdha për sektorin privat. Edhe pse Trump nuk i përmendi kompanitë që do të përfshihen, kompani si SpaceX e Elon Musk janë tashmë në garë për kontrata fitimprurëse, pasi shteti nuk mund ta kryejë një sipërmarrje kaq komplekse i vetëm. Kjo mund ta nxisë ndjeshëm industrinë e teknologjisë, por gjithashtu mund të nxisë një debat rreth rolit të kompanive private në sigurinë kombëtare.

Siç raportoi Reuters muajin e kaluar, SpaceX thuhet se propozoi që qeveria të mos e blinte sistemin, por ta përdorte atë përmes një modeli abonimi – duke paguar për aksesin në teknologji, në vend që ta zotëronte atë. Ky model do të mundësonte zbatim më të shpejtë, pasi do të anashkalonte procedurat e ngadalta dhe të ndërlikuara të prokurimit klasik ushtarak. Megjithatë, kjo do të nënkuptonte edhe varësinë afatgjatë të shtetit nga kompanitë private, me një humbje të kontrollit mbi zhvillimin e sistemit dhe kostot.

Disa zyrtarë të Pentagonit kanë shprehur tashmë shqetësime në lidhje me një qasje të tillë, e cila është e pazakontë për projekte të kësaj madhësie dhe rëndësie strategjike.

Shtëpia e Bardhë nuk ka publikuar ende detaje të mëtejshme rreth projektit. Edhe pse Trump tha se sistemi do të zhvillohej në SHBA, ai nuk i përmendi kompanitë që do të ishin të përfshira.