Ballkani po rigrupohet ushtarakisht, BeH në pritje

Ndërkohë që aleancat e reja ushtarako-politike po krijohen në Ballkanin Perëndimor, BeH mbetet mënjanë – pa pjesëmarrje dhe pa zë të përbashkët, analizon Deutsche Welle .

Angazhimi strategjik i Bosnjë-Hercegovinës është anëtarësimi në NATO, gjë që parashikohet edhe në Ligjin e Mbrojtjes. Megjithatë, Republika Srpska sot kundërshton atë për të cilën ajo vetë dikur ra dakord. Pozicioni i RS, i cili pasqyron një bllokadë të thellë institucionale dhe të sigurisë brenda vendit, kushtëzon mungesën e BeH nga nismat aktuale rajonale.

Megjithëse BeH është anëtare e Partneritetit për Paqe dhe ka Forca të Armatosura profesionale nën komandën e shtetit, ajo është në fakt e paralizuar për shkak të mungesës së vullnetit politik për të zbatuar dokumentet e mëparshme strategjike. Ndërsa RS, një entitet me shumicë serbe, sot kundërshton afrimin e BeH ndaj NATO-s, entiteti tjetër i Bosnjë-Hercegovinës me shumicë boshnjako-kroate, Federata e BeH-së, është qartësisht e përkushtuar ndaj integrimit euroatlantik.

Një ndarje e tillë e brendshme pengon përparimin dhe e vendos gjithnjë e më shumë BeH në një pozicion rajonal mosmirënjohës – një vend që është territorialisht në qendër të Ballkanit Perëndimor, por jashtë dialogëve seriozë të sigurisë.

BeH jashtë rregullimeve të reja të sigurisë

Në këtë kontekst, duket se edhe nismat politike që vijnë nga mjedisi nuk llogarisin seriozisht në BeH si një partner të besueshëm apo funksional. Deklarata e fundit për bashkëpunimin ushtarak ndërmjet Kroacisë, Shqipërisë dhe Kosovës, si dhe marrëveshja ndërmjet Serbisë dhe Hungarisë për ndihmën e ndërsjellë ushtarake, paraqesin një dinamikë të re të sigurisë në rajon. BeH, megjithatë, nuk ka një rol të qartë në këto procese.

Kompleksitet shtesë është sjellë nga mekanizmat ekzistues të tillë si Marrëveshja nënrajonale e kontrollit të armëve të vitit 1996. Analisti ushtarak Nedžad Ahatovic tha për DW se marrëveshja ishte bërë ndërkohë teknologjikisht e papërshtatshme: “Ekuilibri ushtarak në Ballkanin Perëndimor nuk ekziston për një dekadë. Serbia dhe Kroacia po bëjnë një garë armatimesh, të gjitha brenda kornizës së asaj marrëveshjeje, sepse nuk i kalojnë kuotat e lejuara për ato që ju nevojiten sot, por nuk janë më të pakta për llojet e ushtrisë. Përfshihet fare në marrëveshje, prandaj ose duhet të braktiset si koncept i ekuilibrit ushtarak ose të rinovohet me kritere më të qarta dhe më të rrepta.

Ambiciet dhe retorika e rrezikshme e Dodikut

Veçanërisht shqetësues është fakti që presidenti i RS-së Milorad Dodik haptazi shpall mundësinë që RS, sikur të ishte një entitet i veçantë ndërkombëtar, t’i bashkohet aleancës ushtarake të Serbisë dhe Hungarisë. Edhe pse është një retorikë politike pa bazë ligjore, deklarata të tilla nuk janë pa pasoja. “Kjo është një shkelje e rëndë e Kushtetutës së Bosnjë-Hercegovinës”, paralajmëron Ahatovic, duke kujtuar se Dodik tashmë dyshohet se ka sulmuar rendin kushtetues dhe se deklaratat e tij shkaktojnë tensione shtesë në Bosnjë dhe Hercegovinë, por edhe në kontekstin më të gjerë rajonal.

Konteksti global dhe pasojat rajonale

Vladimir Vuçkoviç, një analist ushtarako-politik nga RS, beson se përpjekjet për aleanca në rajon jashtë strukturave ekzistuese, si NATO ose CSTO (Organizata e Traktatit të Sigurisë Kolektive Ruse), duken të paqëndrueshme.

“Dy aleancat e sapoformuara flasin më shumë për dëshirën për dominim rajonal sesa për kohezion të vërtetë. Marrëdhëniet midis Serbisë dhe Hungarisë kanë një logjikë ekonomike: Hungaria dëshiron të heqë qafe armët e vjetra që nuk i plotësojnë standardet e NATO-s. Megjithatë, kohezioni në këto aleanca nuk buron nga një vizion i përbashkët, por nga armiqësitë e ndërsjella ndaj kundërvënieve.”

Ai beson se një qasje alternative do të ishte më e mirë: “Në vend që të marrësh pjesë në struktura të tilla, do të ishte më e mençur të imitohej Austria, një vend që përdor neutralitetin e saj për stabilitetin ekonomik dhe nuk është anëtar i asnjë aleance ushtarake”.

Ndryshimet gjeopolitike globale dhe ndikimi në Ballkanin Perëndimor

Komentatori ushtarak dhe politik Antonio Prlenda paralajmëron se ndryshimet gjeopolitike, duke përfshirë kthimin e Donald Trump në skenën politike amerikane, ndikojnë gjithashtu në llogaritjet e sigurisë në rajon: “Përvoja e Ukrainës tregon se SHBA nuk është më një aleat aq i besueshëm për sa kohë që Trump është në pushtet. Politika e tij e ridrejtuar drejt Indo-Paqësorit dhe rivaliteti me Kinën mund të nënkuptojë ngjarjen e reduktimit të Amerikës nga Evropa”.

Në këtë kontekst, Prlenda sheh logjikë në aleancën ndërmjet Kroacisë, Shqipërisë dhe Kosovës: “Është një mënyrë që vendet e rajonit të përgatiten për vakumet e mundshme të sigurisë. Vizita e fundit e ministrit kroat të mbrojtjes në Turqi nuk është e rastësishme – Turqia është një partner kyç si në Kosovë ashtu edhe në Bosnjë e Hercegovinë. E gjithë kjo ka një efekt parandalues, veçanërisht ndaj Serbisë”.

Kosova si katalizator

Ai shton se në rast të krizës në Kosovë, aleancat e atyre vendeve mund të transferohen në Bosnje dhe Hercegovinë. “Nëse boshnjakët dhe kroatët në BeH janë në të njëjtën anë, nuk ka nevojë të frikësohet për BeH. Dhe duket se Dodik nuk ka më mbështetjen që priste në RS. Qytetarët e BeH, pavarësisht nga kombësia, po zgjedhin gjithnjë e më shumë paqen dhe stabilitetin në vend të aventurave politike”, thotë i intervistuari i DW.

Në lidhje me marrëveshjen mes Serbisë dhe Hungarisë, Prlenda është e qartë: “Është përgjigja populiste e Vuçiqit ndaj deklaratës nga Zagrebi, dhe për përdorim të brendshëm. Orban po e ndihmon Vuçiqin si lojtar i Putinit ndaj një lojtari tjetër Putin. E gjithë kjo konfirmon se BE dhe rajoni duhet të jenë tepër të kujdesshëm.”

Në të gjitha këto, BeH mbetet e bllokuar midis ndarjeve të brendshme dhe mosbesimit të jashtëm. Prlenda vlerëson se është e vështirë të flitet për Bosnjën dhe Hercegovinën si një partner të besueshëm ndërkombëtar “kur në entitetin e RS që nga fillimi ke një kalë trojan të madh serb që minon të gjitha nismat ndërkombëtare”. E vetmja rrugë për Bosnjën dhe Hercegovinën është afrimi me Bashkimin Evropian: kështu, është i bindur Prlenda, natyrshëm do të hapej edhe dera e NATO-s.

Marrëveshjet rajonale ka komentuar edhe Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte për DW. “Ne shohim më shumë marrëveshje dypalëshe dhe trepalëshe në rajon. Pamë Shqipërinë me Kosovën dhe Kroacinë, dhe tani këtë marrëveshje (Serbinë dhe Hungarinë). NATO nuk është pjesë e kësaj, nuk ka të bëjë me aleancën”, përfundoi Rutte.