Më në fund e dimë pse stresi i bën flokët gri

Në vitin 1902, British Medical Journal raportoi një rast të pazakontë të thinjjes së shpejtë të flokëve.

Një vajzë 22-vjeçare ishte dëshmitare e një tragjedie kur një gruaje tjetër iu pre fyti dhe ajo ra në këmbët e saj, sipas një mjeku në Spitalin Temperance të Londrës. Të nesërmen, ana e djathtë e qimeve pubike u zbardh, ndërsa ana e majtë mbeti e zezë. Ky rast studimor historik ofron një shembull tmerrësisht të çuditshëm (dhe të shpejtë) të një dukurie të zakonshme: qimet e thinjura duket se grumbullohen kur jemi të stresuar. Dhe nuk është vetëm stresi i rastësishëm që e shkakton këtë – provimet e kolegjit, fëmijët dhe presionet e punës gjithashtu duket se ndryshojnë ngjyrën e flokëve tanë.

Por për mijëvjeçarë shkencëtarët janë mbështetur kryesisht në prova anekdotike dhe intuitë për të racionalizuar këtë fenomen. Në mungesë të provave të qarta, shumë shkencëtarë nuk besonin se stresi mund t’i zbardhë flokët, duke argumentuar në vend të kësaj se ndryshimi duhet të shkaktohet nga kimikatet ose një sjellje e çuditshme e sistemit imunitar. Rastet e rralla kur mjekët kanë vënë re zbardhjen e shpejtë kanë qenë burim shoku.

Një punim i fundit i botuar në revistën Nature mund t’i japë fund disa prej këtyre argumenteve. Në studim, biologët e qelizave staminale dhe qelizave rigjeneruese nga SHBA dhe Brazili raportojnë se stresi me të vërtetë mund të shkaktojë që flokët të humbasin pigmentin e tyre – dhe ata kanë identifikuar një rrugë qelizore përmes së cilës mund të ndodhë. Për të studiuar këtë, studiuesit krijuan një model të përpunuar të kafshëve, i cili në thelb përfshin përpjekjen për të zbardhur minjtë me flokë të zeza me faktorë stresues laboratorikë. Ata provuan tre taktika të ndryshme: stresin e kufizimit, stresin kronik të paparashikueshëm dhe stresin e shkaktuar nga nocicepti, i cili shkaktohet nga dhimbja fizike (ose kërcënimi i saj). Secili prej tyre i zbardhi me sukses flokët e miut. Ndoshta nuk është për t’u habitur që stresi i shkaktuar nga nociceptimi që shkencëtarët stimuluan duke injektuar resiniferatoxin, një analog i përbërjes së kapsaicinës së specit djegës, funksionoi më së miri dhe më shpejt.

Pas identifikimit të mënyrës optimale për të shkaktuar panik tek minjtë, ata filluan të kërkonin ndryshimet përkatëse në rrugët fiziologjike që çojnë në ngjyrën e leshit te minjtë. Ata ishin veçanërisht të interesuar për sjelljen e dy llojeve të qelizave: melanocitet të diferencuara, të cilat prodhojnë pigment në flokë dhe lëkurë, dhe qelizat burimore melanocite, lënda e parë nga e cila zhvillohen melanocitet. Për të vëzhguar secilin në mënyrë të pavarur, studiuesit i injektuan subjektet e tyre të vogla të testit me një substancë të ngjashme me specin djegës kur gëzofi i minjve po rritej në mënyrë aktive. Në atë pikë të ciklit të rritjes së flokëve, melanocitet e diferencuara mblidhen natyrshëm në gjëndrat e flokëve, ndërsa qelizat burimore të melanociteve mblidhen së bashku në një hapësirë ​​të veçantë.

Pesë ditë pas injektimit, gëzofi i minjve mbeti i zi. Melanocitet e diferencuara në gjëndrat e flokëve vazhduan të nxirrnin ngjyrën. Por në shumë folikula, qelizat staminale të melanociteve të mbifuqishme ishin “humbur plotësisht”, thanë studiuesit. Të nxitur nga një rritje e norepinefrinës, një neurotransmetues që rritet si përgjigje ndaj stresit, qelizat burimore ekzistuese u shumuan aq shpejt sa që më pas u zhdukën plotësisht. Herën tjetër që gëzofi i minjve u rrit përsëri, nuk kishte qeliza staminale melanocite në këto folikuj të dëmtuar, kështu që mbinë qime të bardha.

– Në vetëm pak ditë, rezervuari i qelizave staminale rigjeneruese të pigmentit u shterua. Humbja ishte e përhershme. Dhe pasi ato zhduken, pigmenti nuk mund të gjenerohet më – tha Ya-Chieh Hsu, profesor i biologjisë rigjeneruese në Harvard dhe autor i lartë i studimit.

Por ka shumë mënyra të tjera në të cilat flokët mund të humbasin ngjyrën e tyre. Një studim i vitit 2018 sugjeroi se një përgjigje e tepruar imune mund të shkatërrojë melanocitet dhe qelizat burimore të melanociteve te minjtë, duke zbardhur shtresën e tyre. Disa barna të kancerit të lëkurës i bëjnë flokët e disa pacientëve transparentë. Mjekët mendojnë se kjo është një shenjë se trupat e tyre po i përgjigjen pozitivisht ilaçit. Gjithashtu, rrugët gjenetike, rrugët mjedisore dhe mutacionet mund të luajnë një rol.

Flokët ende fshehin shumë sekrete. Nuk e dimë pse rënia e flokëve ndodh ndryshe në kokën e dikujt sesa në fytyrë apo shpinë, për shembull. Dhe për fat të keq, pavarësisht nga rasti i anglezes së përmendur në fillim, mjekët ende nuk janë dakord me “canities subita” – fenomeni i diskutueshëm ku flokët zbardhen brenda natës.

Vitet e fundit ka patur një stuhi kërkimesh dhe zhvillimesh në zgjidhjet kundër tullacisë – dhe shumë prej tyre janë premtuese.