I vendosëm me siguri në sallata, i përdorëm për pjekje dhe i gjetëm në shumë produkte të promovuara si “të përshtatshme”. Por shkenca, e cila po evoluon vazhdimisht, po na detyron të rimendojmë zakonet tona. Në qendër të kësaj polemike është një përbërës që përdoret gjerësisht, por ndikimi i vërtetë i të cilit në shëndet po merret parasysh gjithnjë e më shumë.

Edhe pse ne nuk e përdorim gjithmonë atë drejtpërdrejt në përgatitjen e ushqimit, vaji i sojës është praktikisht i kudondodhur në industrinë ushqimore. Shpesh fshihet në etiketa nën emrin gjenerik “vaj vegjetal” dhe gjendet në ushqime të përpunuara, ushqime të paketuara, ushqime të pjekura dhe madje edhe proteina ose bare dietike. Për dekada të tëra u konsiderua një alternativë më e mirë ndaj yndyrave të tjera. Megjithatë, hulumtimet e fundit sugjerojnë se ky vaj mund të jetë edhe më i rrezikshëm se sheqeri – një përbërës që prej kohësh ka pasur një reputacion të keq në botën e ushqimit.

Çfarë thotë shkenca?

Studimi, i publikuar në revistën PLOS One , i kryer nga studiues në Universitetin e Kalifornisë, San Francisko, ekzaminoi efektet metabolike të llojeve të ndryshme të yndyrës. Rezultatet ishin befasuese – minjtë e ushqyer me vaj soje kishin:

• 25 për qind shtim më i madh në peshë krahasuar me ata që morën vaj kokosi;

• yndyrë më e theksuar në mëlçi;

• rezistencë më e madhe ndaj insulinës, e cila është një hap drejt zhvillimit të diabetit të tipit 2.

Sipas Dr. Punamjot Deol , i cili drejtoi studimin, këto rezultate kundërshtojnë supozimet e mëparshme se fruktoza ishte faktori më i madh i dëmshëm. Në realitet, efektet e vajit të sojës doli të ishin më serioze.

Pse vaji i sojës është kaq i përhapur?

Përgjigja vjen me dy fjalë: çmim dhe praktikë. Sipas nutricionistes australiane Linda Cohen, vaji i sojës është i lirë, rezistent ndaj oksidimit dhe përshtatet lehtësisht në proceset industriale. Kjo është arsyeja pse industria ushqimore e përdor shpesh dhe konsumatorët e konsumojnë vazhdimisht, shpesh pa e ditur. Sa herë që shihni “vaj vegjetal” në një etiketë, ka një shans të mirë që është në të vërtetë vaji i sojës.

Çfarë do të thotë kjo për shëndetin tonë?

Edhe pse hulumtimi është kryer te kafshët, mekanizmat metabolikë janë të ngjashëm te njerëzit. Prandaj, rreziqe të tilla si obeziteti, mëlçia e yndyrshme dhe rezistenca ndaj insulinës janë gjithashtu të rëndësishme, veçanërisht nëse konsumimi është konstant dhe nuk shoqërohet me një mënyrë jetese të shëndetshme.

Ekspertët këshillojnë zëvendësimin e vajit të sojës me alternativa më natyrale:

Vaji i ullirit – i pasur me yndyrna të pangopura dhe antioksidantë, mbetet një zgjedhje e sigurt,

Vaji i kokosit – megjithëse përmban yndyra të ngopura, marrja e moderuar mund të ketë përfitime metabolike.

Është koha të lexoni më me kujdes etiketat dhe t’i kushtoni më shumë vëmendje asaj që vendosni në pjatën tuaj. Vaji i sojës nuk është thjesht një përbërës i zakonshëm – ai mund të jetë shkaktar i çrregullimeve metabolike, veçanërisht kur përdoret në mënyrë të pakontrolluar. Pra, herën tjetër që zgjidhni një produkt të përpunuar ose vaj gatimi, mbani mend se edhe opsionet “neutrale” mund të kenë një ndikim më të madh nga sa duken. Një vendim i thjeshtë, si zgjedhja e një vaji më të mirë, mund të bëjë një ndryshim të vërtetë në mirëqenien afatgjatë.