Një satelit ESA ka zbuluar një nga vrimat më të mëdha të ozonit

Më 16 shtator të këtij viti, “zona e varfërimit të shtresës së ozonit”, siç e quajnë shkencëtarët vrima e ozonit, u rrit në një madhësi prej 26 milionë kilometrash katrorë.

Vrima e ozonit është një pjesë e stratosferës së Tokës ku përqendrimi i molekulave të ozonit (O₃) është dukshëm më i ulët. Shtresa e ozonit po tkurret ndjeshëm në disa pjesë të stratosferës, megjithëse teknikisht nuk është një vrimë. Duke thithur pjesën më të madhe të rrezatimit të dëmshëm ultravjollcë (UV) të diellit, shtresa e ozonit, si pjesë e atmosferës së Tokës me një përqendrim relativisht të lartë të molekulave të ozonit, luan një rol kyç në ruajtjen e jetës në planetin tonë.

Klorofluorokarburet (CFC) janë substancat më të njohura që shterojnë shtresën e ozonit dhe janë fajtorët kryesorë të vrimës së ozonit. Këto substanca përfundojnë në stratosferë pasi lëshohen në atmosferë, ku rrezatimi UV i zbërthen ato. Duke lëshuar atomet e klorit, ky mekanizëm shkatërron në mënyrë katalitike molekulat e ozonit.

Ekzistenca e vrimës së ozonit Arktik u zbulua për herë të parë në vitet 1980 kur shkencëtarët vëzhguan një rënie të shpejtë dhe dramatike të përqendrimit të ozonit mbi Arktik gjatë muajve të pranverës.

Ka efekte të rëndësishme të varfërimit të ozonit në jetën në Tokë. Rritja e rrezatimit UV sipërfaqësor mund të ndikojë tek gjallesat duke përfshirë njerëzit dhe të shkaktojë kancer të lëkurës. Gjithashtu dëmton ekosistemet tokësore dhe ujore dhe kulturat bujqësore.

Një marrëveshje ndërkombëtare e quajtur Protokolli i Montrealit u miratua në vitin 1987 dhe synon të heqë gradualisht prodhimin dhe konsumin e CFC-ve. Raportet e fundit kanë treguar se shtresa e ozonit po rimëkëmbet gradualisht si rezultat i efikasitetit të jashtëzakonshëm në reduktimin e emetimeve të CFC.

Megjithatë, të dhënat e reja nuk janë aq pozitive sa pretendon ESA se forca e brezit të fuqishëm të erës që qarkullon mbi rajonin e Antarktikut ndikon shumë në ndryshueshmërinë e madhësisë së vrimës së ozonit. Variacionet e larta të temperaturës midis gjerësisë gjeografike polare dhe mesatare dhe rrotullimeve të Tokës kontribuojnë në zhvillimin e kësaj zone me erë të fortë.

Erërat e forta krijojnë një barrierë që pengon shkëmbimin e masave ajrore midis gjerësisë gjeografike polare dhe asaj të butë. Gjatë dimrit, masat e ajrit ftohen dhe mbeten të izoluara mbi rajonet polare.

Modelet e pazakonta të ozonit këtë vit mund të lidhen me shpërthimin e vullkanit Hunga Tonga-Hunga Haapai në janar 2022, por nuk ka prova konkrete.

Menaxheri i satelitit Copernicus Sentinel-5P i ESA, Klaus Zenner, tha se të dhënat e satelitit sigurojnë një mjet të saktë për monitorimin e shfaqjes së vrimave të ozonit nga hapësira. Megjithatë, fenomeni i vrimës së ozonit nuk mund të përdoret për të monitoruar ndryshimet globale të ozonit, pasi këto përcaktohen nga forca e fushave rajonale të erës që rrjedhin rreth rajoneve polare.