Pse dhe si, njerëzit e hershëm filluan të gatuanin?

Kur mësuam për herë të parë të gatuanim ushqimin është një nga momentet më të rëndësishme evolucionare të species sonë. Është ajo që na transformoi në njerëz modernë.

“Rreth një deri në dy milionë vjet më parë, njerëzit e hershëm zhvilluan trupa më të gjatë dhe trurin më të madh. Mendimi është se dietat e pasura me kalori, dhe gatimi në veçanti, e çuan këtë ndryshim”, tha David Braun, profesor i antropologjisë në Kolegjin Kolumbian të Arteve dhe Shkencave në Uashington, D.C.

Një studim i ri, i botuar në Nature Ecology and Evolution, sugjeron se njerëzit e hershëm gatuanin ushqimin për herë të parë rreth 780,000 vjet më parë. Më parë, provat më të hershme të ushqimit të gatuar ishin rreth 170,000 vjet më parë, me Homo sapiens dhe Neandertalët e hershëm që përdornin zjarrin për të gatuar perime dhe mish.

Zjarret e para të gatimit i paraprijnë Homo sapiensit
Studimi i ri tregon se Homo Erectus, një paraardhës i njerëzve modernë, po gatuante ushqim shumë më larg në histori. “Vendosja e kësaj date prej më shumë se 600,000 vjetësh ka implikime për rindërtimin e historisë evolucionare të njerëzve të lashtë”, tha për DW bashkëautori i studimit Jens Najorka nga Muzeu i Historisë Natyrore, Londër.

Ekipi i studimit gjeti provat e tyre në një vend arkeologjik të vendosur në luginën veriore të Jordanit, në Izraelin e sotëm. Vendi, i quajtur Gesher Benot Ya’aqov, dihet se daton rreth 780,000 vjet më parë.

Besohet se në rajon jetonin komunitete Homo Erectus të të ashtuquajturës kultura Acheuliane. Komunitetet kishin një dietë të larmishme, duke përfshirë gjahun e madh, fruta dhe perime dhe peshk të ujërave të ëmbla nga paleo-Liqeni Hula aty pranë. Por deri më tani, ekspertët nuk e dinin nëse e hanin ushqimin e tyre të papërpunuar apo të gatuar.

Dhëmbët e djegur të peshkut zbulojnë praktikat e lashta të gatimit
Ekipi i studimit analizoi mbetjet e dhëmbëve të peshkut (nga krapi dhe barbela) të gjetura në afërsi të vatrave të zjarrit në Gesher Benot Ya’aqov. Duke analizuar strukturën kristalore të dhëmbëve, ekipi zbuloi se ata ishin gatuar nën 500 gradë Celsius (932 gradë Fahrenheit).

“Kjo sugjeroi se peshku ishte gatuar në një temperaturë të kontrolluar dhe jo thjesht djegur,” tha për DW bashkëautorja e studimit Irit Zohar nga Universiteti i Tel Avivit, Izrael. “Deri më tani, askush nuk mund të provonte se Homo Erectus gatuante ushqim. Kjo është prova e parë që erektusi kishte aftësinë njohëse për të kontrolluar zjarrin dhe për të gatuar ushqim.

Pse ka rëndësi kur njerëzit filluan të gatuajnë
Zhvillimi i gatimit ishte një moment i madh në evolucionin njerëzor. “Njerëzit mendojnë se evolucioni nga Homo erectus në Homo sapiens duhet të ketë qenë i lidhur me një ndryshim në dietë dhe përdorimin e zjarrit për të gatuar ushqim. Ka ndryshime në anatominë e nofullës dhe kafkës që sugjerojnë këtë, “tha Zohar.

Gatimi e bën mishin, peshkun dhe perimet më të lehta për t’u tretur, duke mundësuar rritjen e trupit dhe trurit në mënyrë shumë më efikase sesa ngrënia e ushqimit të papërpunuar. Ai gjithashtu e bën ushqimin shumë më të sigurt për t’u ngrënë pasi vret patogjenët./frontline