Pse ka rënë IQ vitet e fundit?

Gjatë pothuajse gjithë shekullit të 20-të, shkencëtarët kanë regjistruar një rritje të vazhdueshme të rezultateve të testeve të inteligjencës. Ky fenomen njihet si efekti Flynn. Koeficienti mesatar i inteligjencës (IQ) u rrit me rreth tre pikë për dekadë, duke i atribuuar përmirësimeve në të ushqyer, arsim, kujdes shëndetësor dhe një mjedisi stimulues.

Por ky trend nuk është më i përhershëm. Gjatë dekadave të fundit, gjithnjë e më shumë kërkime kanë treguar se Efekti Flynn po ngec, dhe në disa vende, madje ka një rënie të rezultateve. Një nga studimet më gjithëpërfshirëse mbi këtë fenomen u krye në Norvegji, ku shkencëtarët analizuan të dhënat e mbi 730,000 burrave që shërbyen në ushtri midis viteve 1970 dhe 2009. Rezultatet treguan se IQ u rrit deri në mesin e viteve 1990, pas së cilës filloi të binte vazhdimisht. Studiuesit përcaktuan se rënia nuk mund të shpjegohet me ndryshimet gjenetike, por më tepër nga ndikimet mjedisore dhe të edukimit. Trende të ngjashme janë vërejtur në Danimarkë, Finlandë, Francë dhe Mbretërinë e Bashkuar. Hulumtimet e botuara në revistën “Intelligence” tregojnë një rënie të rezultateve në fusha të ndryshme njohëse që nga vitet 1990. 

Konfirmimi nga testet PISA Një burim shtesë i të dhënave që konfirmon këtë rënie janë testet PISA të OECD-së, të cilat zhvillohen çdo tre vjet midis nxënësve 15-vjeçarë në të gjithë botën. Cikli i fundit i vitit 2022 pa një rënie të rezultateve në matematikë, lexim dhe shkencë në shumë vende të zhvilluara, përfshirë Gjermaninë, Francën, Islandën dhe Slloveninë. Arsyet lidhen me pasojat e pandemisë, humbjet në mësimdhënie dhe reformat arsimore që, sipas disa raporteve, kanë shtypur të nxënit e thelluar dhe analitik në favor të metodave më sipërfaqësore dhe “fleksibile”. Rezultate të ngjashme vërehen në Shtetet e Bashkuara, nëpërmjet testeve SAT dhe ACT, si dhe nëpërmjet testimeve ushtarake. Raporti i fundit i Departamentit të Mbrojtjes të SHBA-së tregon një rënie të numrit të kandidatëve që plotësojnë kriteret themelore njohëse për shërbimin në ushtri. 

Çfarë fshihet pas IQ-së më të ulët? Disa faktorë mund të ndikojnë në këtë trend. Edhe pse asnjëra nuk është e mjaftueshme më vete, kombinimi i tyre ofron shpjegime të mundshme: 

Ndryshimet arsimore – përqendrimi në të ashtuquajturat “aftësi të buta” dhe punën në grup në kurriz të të menduarit analitik; Ekranet – ekspozimi i vazhdueshëm ndaj ekraneve dhe kryerja e shumë detyrave njëkohësisht zvogëlon aftësinë për t’u përqendruar; 

Lexim i reduktuar i librave – gjithnjë e më pak të rinj lexojnë rregullisht tekste më të gjata; 

Mjedis i dobët i fëmijërisë – më pak lojë dhe kontakt me natyrën, gjë që ndikon në zhvillimin kognitiv; Mungesa e gjumit, dieta e dobët dhe stresi kronik