Pse majmunët nuk munden të flasin, ndërsa njerëzit po?
Një ekip hulumtues po ofron tani material të ri për debatin në revistën e specializuar “Science” se si gjuhët e ndërlikuara njerëzore ishin në gjendje të zhvillohen në radhë të parë dhe pse majmunët kanë vështirësi me komunikim të ngjashëm kompleks.
Në fakt, studimi ka të bëjë më pak me gjuhët dhe më shumë me të folurit: ekipi hulumtues nuk u fokusua në terma dhe gramatikë, por në aftësinë për të prodhuar tinguj të ndryshëm me fyt.
Në parim, kjo funksionon në mënyrë të ngjashme për të gjithë vertebrorët që banojnë në tokë: ajri që shtyhet nga mushkëritë shkakton dridhjen e foleve vokale në laring. Dridhjet transformohen më tej në fyt dhe gojë, kështu që ne formojmë tinguj të ndryshëm.
Ekspertët kanë krahasuar anatominë e laringut te njerëzit dhe majmunët për dekada për të zbuluar se cilat ndryshime evolucionare kanë nxitur zhvillimin e të folurit dhe gjuhës.
Për një kohë të gjatë supozohej se laringu i ulur luante një rol të rëndësishëm te njerëzit. Megjithatë, studiuesi i njohjes Tecumseh Fitch nga Universiteti i Vjenës shkroi se kjo nuk është një karakteristikë thjesht njerëzore, siç kanë treguar studimet e mëtejshme. Por të paktën mund të jetë një hap i dobishëm në zhvillim. Fitch është gjithashtu pjesë e ekipit hulumtues, i cili tani ka publikuar atë që fillimisht ishte një supozim më pak se intuitiv.
Aparati i të folurit te njerëzit mund të mos jetë veçanërisht kompleks, në fakt mund të jetë edhe më i thjeshtë se ai i majmunëve.
Analiza e 44 specieve tregoi se primatët jo-njerëzor siç janë shimpanzetë dhe makakët, kanë zmadhime të dallueshme të foleve vokale dhe “qese ajri”. Nga ana tjetër, njerëzve u mungojnë këto karakteristika.
Pse kjo mangësi mund të jetë një avantazh? Studiuesit e shpjegojnë kështu: membranat që janë tërhequr te njerëzit shkaktojnë fenomene tingujsh kaotike.
Këto janë lëkundje të parregullta dhe tranzicione të papritura të frekuencës, të tilla si ato të shprehura në thirrje të caktuara në shumë primatë. Daljet vokale të njeriut dridhen shumë më të qëndrueshme, shkruajnë ekspertët. Pra, anatomia e thjeshtuar ndoshta siguroi që parregullsitë kaotike të zvogëloheshin dhe dridhjet e qëndrueshme bënë të mundur aftësinë më komplekse të njerëzve për të folur.
Arsyeja e vetme për këtë nuk duhet të ishte ndryshimi fizik. Zhvillimi i trurit luajti gjithashtu një rol të rëndësishëm: lidhjet midis zonave të trurit përgjegjëse për lëvizjen dhe dëgjimin lejuan që informacioni kompleks gjuhësor të përpunohej shpejt, të formohej në fjali dhe të shndërrohej në lëvizje të muskujve në fyt.
Se si u zhvilluan këto veti midis paraardhësve tashmë të zhdukur të njerëzve, vështirë se mund të sqarohet. Por mund të jetë që speciet Australopithecus, të cilat kanë jetuar rreth 2 deri në 4 milionë vjet më parë, mund të kenë ende qese ajri dhe membrana shtesë, shkruan ekipi hulumtues. Vetëm në llojet e mëvonshme njerëzore ato mund të kishin evoluar prapa.
Në një artikull që shoqëron studimin, psikologu amerikan Harold Gouzoules shkruan se ky është një shembull se si evolucioni jo vetëm që përpiqet në drejtim të rritjes së kompleksitetit, por gjithashtu mund të kthehet në forma më të thjeshta.
Rastësisht, në shumë lloje të kafshëve, dridhjet kaotike dhe të paqëndrueshme janë një pjesë e rëndësishme e komunikimit – veçanërisht me tinguj të ashpër dhe britma. Kjo i lejon kafshët të duken më të ashpra, më agresive dhe më të mëdha.
Njerëzit nuk dihet se kanë humbur aftësinë për britma agresive. Përveç kësaj, njerëzit jo gjithmonë duhet të përdorin zërin dhe sjelljen e tyre për të qenë kërcënues në mënyrë që të frikësojnë të tjerët. Mjafton nëse përmbajtja e asaj që thuhet është mjaft shqetësuese – apo edhe një armë në dorë tërheq vëmendjen.
