Si mund të ndikojë negativisht teknologjia tek fëmijët tanë

Është shumë e rëndësishme të kuptohen këto efekte për të nxitur përdorimin e përgjegjshëm dhe të shëndetshëm të teknologjisë, veçanërisht kur përdoret nga fëmijët.

Teknologjia është bërë pjesë integrale e përditshmërisë sonë dhe është pothuajse e pamundur ta shmangim atë. Përdorimi i teknologjisë mund të ketë efekte pozitive, domethënë mund t’u ofrojë të gjithë njerëzve mundësinë për vetë-shprehje, kreativitet dhe lidhje me të tjerët, duke përmirësuar aftësitë e komunikimit dhe socializimit.

Megjithatë, përveç mundësive mahnitëse që ofron përdorimi i teknologjisë, fatkeqësisht ajo vjen edhe me shumë efekte negative, sidomos kur bëhet fjalë për fëmijët.

Prandaj, është shumë e rëndësishme të kuptohen këto efekte për të promovuar përdorimin e përgjegjshëm dhe të shëndetshëm të teknologjisë, veçanërisht kur përdoret nga fëmijët.

Një nga efektet negative të përdorimit të tepruar të teknologjisë, e veçanërisht të rrjeteve sociale, është mundësia e ekspozimit të fëmijëve ndaj ngacmimeve kibernetike. Qasja në platforma të ndryshme online është një terren i shkëlqyer për bullizmin kibernetik, i cili ka pasoja negative në shëndetin mendor dhe mirëqenien e fëmijëve.

 Përveç ndjenjës së pakëndshme, fëmijët e ekspozuar ndaj  bullizmit kibernetik raportuan gjithashtu se ndiheshin të turpëruar; ata u ndjenë të lënduar dhe madje raportuan frikë për sigurinë e tyre. Përveç kësaj, fëmijët shpesh priren të fajësojnë veten për atë që përjetojnë nga bullizmi në internet.

Gjithashtu, ekspozimi ndaj  përmbajtjeve të papërshtatshme  për moshën e fëmijës është një tjetër problem për të cilin prindërit shpesh nuk kanë shumë njohuri. Ekspozimi i pakontrolluar mund t’i lejojë fëmijët të jenë në kontakt me  përmbajtje pornografike , përmbajtje të dhunshme, aktivitete që promovojnë vetëdëmtim, sjellje të rrezikshme, ngacmim, etj.

Pasoja të tjera janë izolimi dhe varësia sociale, duke minimizuar kohën për ndërveprim, socializim dhe lojë me fëmijët e tjerë. Nga ana tjetër, loja konsiderohet një  aktivitet vendimtar  për zhvillimin e fëmijës.

Hulumtimet kanë treguar se fëmijët që kalojnë më shumë kohë në mediat sociale gjatë ditës tregojnë nivele më të ulëta të  mirëqenies psikologjike , duke përfshirë nivele më të ulëta kurioziteti, vetëkontroll më të ulët, vështirësi në përqendrim, stabilitet më të ulët emocional dhe paaftësi për të përfunduar detyrat e shkollës. Ndikimi në sjelljen, aspektin emocional dhe social të fëmijës ndikohet ndjeshëm nga përdorimi i pakontrolluar i teknologjisë.

Përdorimi i telefonave dhe pajisjeve të tjera elektronike për të shpërqendruar fëmijët gjatë vakteve është gjithashtu shumë i zakonshëm. Koha e vaktit është një mundësi ideale për prindërit që të lidhen me fëmijët e tyre në mënyrë që të zhvillojnë zakone të shëndetshme të të ushqyerit.

Rekomandohet që prindërit të vendosin kufij dhe t’i drejtojnë fëmijët e tyre në përdorimin e teknologjisë duke kufizuar kohën para ekranit, duke monitoruar aktivitetin e internetit dhe duke inkurajuar aktivitetin fizik dhe ndërveprimin e drejtpërdrejtë me bashkëmoshatarët. Përkundrazi, nëse prindërit për arsye praktike përdorin pajisje elektronike për të tërhequr vëmendjen e fëmijëve apo për të nxitur sjellje të caktuara, kjo do të krijojë një zakon që me kalimin e kohës mund të kthehet në një varësi tek fëmijët e tyre.

Sot ka një sërë platformash në të cilat fëmijët kanë akses. Megjithatë, kohët e fundit Tik-Tok është një nga rrjetet sociale më të përdorura nga fëmijët dhe adoleshentët. Aktualisht, ky rrjet social ka më shumë se një miliard përdorues të rregullt, gjysma e të cilëve janë nga mosha  10 deri në 29 vjeç . Pra, koha kur një fëmijë bëhet pjesë e një platforme online është mosha më delikate, sidomos kur merret parasysh ndikimi që platforma të tilla kanë në shëndetin e tyre mendor.

Në hulumtimin e BIRN-it të kryer përmes dhjetëra intervistave me mësues, prindër dhe fëmijë nga vendet e Ballkanit, u konstatua se prindërit nuk janë mjaftueshëm të informuar për rreziqet që u sjell fëmijëve të tyre përdorimi i Tik-Tok. Sondazhi tregon se  69% e prindërve të anketuar  besojnë se fëmijët e tyre kanë hapur profilet e tyre para moshës 13 vjeç, duke shkelur kështu kushtet e përdorimit të platformës.

Duke pasur parasysh rritjen e shpejtë të përdorimit të teknologjisë nga fëmijët,  Shoqata Amerikane e Pediatrisë  këshillon prindërit që fëmijët e moshës 0-2 vjeç të mos kenë kontakt me ekranet elektronike, të paktën jo pa praninë e prindit. Ndërsa fëmijët e moshës 2-5 vjeç preferohen të kenë kontakt me teknologjinë për një orë gjatë ditës. Edhe  udhëzimet e Organizatës Botërore të Shëndetësisë  japin të njëjtat rekomandime në lidhje me ekspozimin e fëmijëve ndaj ekraneve elektronike.

Prindërit luajnë një rol të rëndësishëm në formimin e qëndrimeve dhe sjelljeve të fëmijëve të tyre ndaj teknologjisë, pasi shpesh ata janë modeli kryesor për ta. Fëmijët mësojnë duke parë sjelljen e prindërve të tyre. Kjo përfshin gjithashtu përdorimin e teknologjisë nga prindërit. Prandaj, prindërit mund të ndikojnë në përdorimin e teknologjisë nga fëmijët e tyre duke vendosur rregulla dhe kufij të qartë.

Megjithatë, përdorimi i përgjegjshëm i teknologjisë nuk është përgjegjësi vetëm e prindërve. Formulimi i politikave të duhura nga institucionet përgjegjëse është shumë i rëndësishëm dhe duhet t’i jepet prioritet i lartë.

Është gjithashtu i nevojshëm rishikimi i kurrikulës shkollore. Fëmijët duhet të mësojnë që në moshë të re për efektet negative që mund të ketë përdorimi i pambikëqyrur dhe i pakontrolluar i teknologjisë.

Është gjithashtu e nevojshme të merren parasysh praktikat më të mira nga vendet e tjera, duke i përshtatur dhe përdorur ato në kontekstin social dhe kulturor të të gjitha vendeve të Ballkanit.

*Violeta Zeffi ka doktoruar në psikologji në Universitetin Masaryk në Republikën Çeke. Aktualisht është profesoreshë në Kolegjin “UBT” në Kosovë, dhe punon në këshillimin dhe psiko-edukimin e personave me HIV në Kosovë. Interesat e saj kryesore kërkimore janë shëndeti mendor dhe stigma, marrëdhënia midis qëndrimeve dhe sjelljes, aspektet psiko-sociale të shëndetit dhe sjelljet e rrezikshme tek adoleshentët dhe të rinjtë.