• Disfazia është një çrregullim i zhvillimit të gjuhës, ose një çrregullim i aftësisë për të kuptuar, strukturuar dhe shprehur mendimin gjuhësor. Shfaqet në formën e çrregullimeve të të shprehurit dhe të të kuptuarit gjuhësor. Ajo shoqërohet me pamundësi për të shqiptuar një numër të madh tingujsh, përdorimin e gabuar të formave gramatikore (agramatizëm), pamundësi për t’u shprehur verbalisht dhe vështirësi për të mbajtur mend fjalët. Aftësia e të folurit e këtyre fëmijëve është nën nivelin e pritur për moshën e tyre mendore dhe kronologjike.

Le të fillojmë ndryshime pozitive

Dita Botërore e Ndërgjegjësimit për Autizmin festohet më 2 Prill, dhe këtë vit tema është “Përparimi i Neurodiversitetit dhe Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Kombeve të Bashkuara (OKB)”, i cili thekson kryqëzimin midis neurodiversitetit dhe përpjekjeve për qëndrueshmërinë globale dhe tregon se si politikat dhe praktikat gjithëpërfshirëse mund të çojnë në ndryshime pozitive për individët në mbarë botën me ndryshimin e shpallur të OKB-së.

Disa simptoma të autizmit dhe disfazisë mbivendosen. Dallimi është se fëmijët që flasin vonë kanë kontakte normale shoqërore, kuptojnë synimet dhe ndjenjat e njerëzve të tjerë dhe loja e tyre është funksionale dhe kreative, thekson logopedi.

Incidenca e autizmit është në rritje

Autizmi është një çrregullim neurozhvillues i pranishëm që nga lindja, i cili ndikon në ndërveprimet sociale, komunikimin dhe modelet e sjelljes. I përket një spektri kushtesh me një gamë të gjerë karakteristikash individuale dhe diagnostikohet më shpesh te djemtë sesa te vajzat. Incidenca e autizmit është në rritje – ndërsa 30 vjet më parë ai prekte një në 1000 fëmijë, sot vlerësohet të jetë i pranishëm në një në 36. Megjithatë, ekspertët ende nuk bien dakord nëse kjo është një rritje reale apo një diagnozë më e mirë.

• Mungesën e të folurit e kompensojnë me gjeste, më së shpeshti me gjest demonstrues. Interesat e tyre janë të ndryshme, u pëlqen të luajnë me fëmijë të tjerë. Ata nuk kanë modele sjelljeje të pazakonta, stereotipe (lëkundje gishtash, “lëkundje me dorë”). Ata kanë kontakt të zgjatur me sy, reagime normale emocionale dhe bëjnë lehtësisht kontakte sociale – sugjeron logopedi.

Nga ana tjetër, fëmijët me autizëm kanë marrëdhënie shoqërore dhe komunikim joverbal të dëmtuar, që do të thotë se nuk përdorin gjeste apo shprehje të fytyrës dhe pas një vonese në të folur, mund të kenë faza të heshtjes së gjatë.

• Ata e përdorin gjuhën në mënyrë stereotipike dhe të përsëritur. Në të folur, ata përsërisin fjalët ose frazat e njerëzve të tjerë më intensivisht (echolalia) dhe përdorin shprehjet e tyre, të pazakonta ose fjalë pa kuptim të qartë (metalalia). Intonacioni i të folurit ka ndryshuar. Loja e tyre është e vetmuar, pa ndërveprim me fëmijët e tjerë. E pazakontë, pa imagjinatë. Ata shfaqin modele të kufizuara, të përsëritura dhe stereotipe të sjelljes, aktiviteteve dhe interesave. Mund të kenë rritje ose ulje të ndjeshmërisë ndaj stimujve mjedisorë (vizualë, dëgjimorë, të prekshëm). Ata shpesh kanë ritme të shqetësuara të gjumit, ushqim të çuditshëm dhe ndjesi të reduktuar të dhimbjes – shpjegon bashkëbiseduesi ynë.

Rëndësia e zbulimit të hershëm

Shenjat e hershme të autizmit mund të vërehen që në lindje dhe lidhen kryesisht me komunikimin dhe socializimin, shton logopedi. Fëmija bën kontakt të shkurtër me sy, nuk i përgjigjet emrit, rrallë buzëqesh ose shfaqet pa emocione. Ai nuk tregon interes për të folur, vonohet në të folur dhe nuk përdor gjeste të tilla si tundja me dorë ose të tregojë me gisht. Nuk përfshihet në lojëra interaktive, nuk ndan interesa me të tjerët dhe shpesh është i zënë me interesat e tij të pazakonta.

• Këto shenja të hershme nuk shfaqen tek të gjithë fëmijët në të njëjtën kohë. Besohet se më shumë se 80 për qind e fëmijëve shfaqin disa shenja të autizmit në vitin e parë të jetës dhe në disa, pas një periudhe zhvillimi të rregullt, ndodh regresioni, pra humbja e aftësive të fituara më parë, që zakonisht ndodh në fund të vitit të dytë – sugjeron Marijana Mirkovic, duke shtuar se mesazhi për prindërit është që t’i kushtojnë vëmendje maksimale profesionale sa më shpejt të jetë e mundur.

• Çdo ndryshim më i vogël në sjelljen e foshnjës duhet të jetë një shenjë paralajmëruese për ndërhyrjen e prindërve. Sigurisht, jo të gjitha ndryshimet janë autizëm. Sa më herët të vërejmë reagimet e pazakonta të një fëmije dhe ta përfshijmë atë në trajtim, aq më shumë do të lehtësojmë përparimin e tij më të shpejtë dhe më të qetë. Shkenca ka vërtetuar se një e treta e fëmijëve me autizëm kanë inteligjencë të lartë, e cila është bazë për një rezultat më të mirë nga trajtimi – thotë logopedi.