Valët e të nxehtit po godasin disa pjesë të botës më shpejt se sa ishte parashikuar

Në pjesë të Evropës dhe rajone të tjera, valët ekstreme të të nxehtit po rriten më shpejt për shkak të ngrohjes globale sesa parashikonin modelet më moderne të klimës, raportojnë studiuesit që punojnë në Austri në revistën e specializuar PNAS . “Ato zakonisht shoqërohen me efekte serioze shëndetësore dhe shpesh janë shkatërruese për bujqësinë, vegjetacionin dhe infrastrukturën,” thotë Kai Kornhuber nga Instituti Ndërkombëtar për Analizën e Sistemeve të Aplikuara (IIASA) në Laxenburg afër Vjenës.

Një ekip i udhëhequr nga Kornhuber ekzaminoi valët e të nxehtit që kanë ndodhur në mbarë botën gjatë 65 viteve të fundit dhe identifikoi zona, në të cilat nxehtësia ekstreme e verës po rritet ndjeshëm më shpejt se mesatarja. Kjo çoi në rritjen e temperaturave, që u tejkaluan në mënyrë të përsëritur. Valët e të nxehtit ekstrem kanë ndodhur kryesisht në pesë vitet e fundit. 2023 ishte viti më i nxehtë në histori dhe theu një sërë rekordesh. Viti 2024 është në rrugën e duhur për ta kapërcyer atë. Ka shumë gjasa që pragu prej 1.5 gradë të kalohet për herë të parë këtë vit.

Rajonet që shndërrohen në serra

Sipas studiuesve, harta e parë në botë e zonave me rrezik të lartë tregon se vendet më të prekura janë në Evropën veriperëndimore, si Gjermania, Franca, Anglia dhe Holanda. Atje, një seri valësh të nxehtit më 2022 dhe 2023, kontribuan në më shumë se njëqind mijë vdekje. Sipas studimit, rajone të tjera të goditura shumë rëndë përfshijnë Kinën qendrore, Japoninë, Korenë, Gadishullin Arabik, Australinë lindore dhe pjesë të Amerikës së Jugut dhe Arktikut. “Këto rajone ndonjëherë bëhen serra të vërteta,” thotë studiuesi. “Kjo ka të bëjë me tendencat ekstreme që janë rezultat i ndërveprimeve fizike, që ne mund të mos i kuptojmë plotësisht.”

“Në shtator të këtij viti, rekorde të reja të temperaturës u vendosën gjithashtu në Austri, Francë, Hungari, Slloveni, Norvegji dhe Suedi,” thotë ekipi hulumtues, në të cilin ishte i përfshirë edhe studiuesi i njohur i klimës dhe drejtori i IIASA, Hans Joachim Schellnhuber. Temperaturat rekord u regjistruan gjithashtu në tetor në shumë pjesë të Shteteve të Bashkuara jugperëndimore dhe Kalifornisë.

Kërkoni për shkaqe

Në zonat e identifikuara me rrezik të lartë, temperaturat ekstreme do të rriteshin me një ritëm më të shpejtë, se sa kanë parashikuar modelet më moderne të klimës në dekadat e fundit. “Në shumicën e zonave, temperaturat në ditët më të nxehta të vitit po rriten me të njëjtin ritëm si në ditët tipike të verës, që është sinjali dominues i ndryshimeve klimatike dhe në disa zona edhe më ngadalë. Në pikat e nxehta që kemi theksuar, temperaturat po rriten në ditët më të nxehta “por u rritën veçanërisht shpejt”, thekson bashkautori Samuel Bartusek nga Universiteti i Kolumbisë.

Arsyet për dallimet rajonale janë disa modele të motit që mund të shkaktojnë valë të nxehtit, si dhe tokat e thata që mund t’i bëjnë temperaturat tashmë të nxehta edhe më të larta. “Do të jetë e rëndësishme të deshifrohen këta faktorë specifikë lokalë”, thotë Bartusek. Me sa duket, fenomene të tilla nuk mund të parashikohen mirë me modelet aktuale të klimës.

Harta tregon gjithashtu se ka rajone të botës ku rritja e temperaturës ishte më e ulët se ajo e llogaritur në modele. Kjo përfshin zona në brendësi të Shteteve të Bashkuara, Kanadasë dhe Amerikës së Jugut, si dhe pjesë të mëdha të Afrikës së Veriut, Australisë veriore dhe Siberisë. Studimi është një hap i parë për të përcaktuar se sa të sakta janë modelet klimatike dhe për të marrë masa për ato rajone, ku bëhet e qartë se ato do të vazhdojnë të preken nga nxehtësia ekstreme. “Ne nuk jemi të përgatitur për këtë dhe mund të mos jemi në gjendje të përshtatemi mjaft shpejt,” thotë Bartusek./ Der Standard.