100 vjet më parë, shkencëtarët parashikuan se do të jetonim deri në 1.000 vjet

Kur Frederick Grant Banting zbuloi se si të izolonte insulinën nga kafshët në vitin 1921, mjeku i ri kanadez – një veteran i Luftës së Parë Botërore – ndryshoi përgjithmonë llogaritjen e diabetit. Para viteve 1920, sëmundja vriste më shumë se 80 përqind të fëmijëve me diabet para adoleshencës. Zbulimi i Banting zëvendësoi ilaçin ndonjëherë toksik Galega officinalis, një bimë lulëzuese me veti uljeje të glukozës që rrjedhin nga guanidina. Zbulimi i tij erdhi gjatë një vale optimizmi mjekësor, të nxitur nga mjete dhe njohuri të reja shkencore që po zhbllokonin me shpejtësi misteret e anatomisë njerëzore, sëmundjeve dhe plakjes.

Themeli për këtë optimizëm ishte ndërtuar për dekada. Mikrobet u zbuluan për herë të parë në shekullin e 19-të, duke sjellë epokën e artë të bakteriologjisë dhe një mori vaksinash shpëtimtare. Vitaminat morën emrin e tyre në fillim të shekullit të 20-të kur biokimisti polak Casimir Funk – një nga shumë shkencëtarë që kërkonin kura për sëmundjet e zakonshme – kombinoi “vitale” dhe “aminë”. Rakitizmi çoi në zbulimin e vitaminës D, ndërsa anestezia transformoi kirurgjinë.

Shkrimtari i shkencave popullore John E. Lodge besonte se njerëzit mund ta zgjasnin jetëgjatësinë e tyre deri në 1.000 vjet.“Falë përpjekjeve të shkencës për të luftuar sëmundjet shkatërruese, jetëgjatësia mesatare po rritet çdo vit. A duhet të presim që shkenca ta zgjasë jetëgjatësinë mesatare derisa ta matim jetën tonë në shekuj në vend të viteve?” shkroi Lodge.

Ai parashikoi një botë ku plakja mund të ndalet duke zëvendësuar enzimat e konsumuara, duke transplantuar organe ose duke manipuluar një “shkëndijë jetësore” të pakapshme. Shkencëtarët, argumentoi ai, mund të jenë në prag të mposhtjes së vdekjes.

Njëqind vjet më vonë, ne nuk jemi ende atje, por vazhdojmë të ndjekim pavdekësinë me të njëjtin zell. Ashtu si një shekull më parë, sot kjo kërkim nuk nxitet nga zbulimet joshëse – edhe nëse historia e bën të duket kështu – por nga kërkime shkencore të përpikta dhe bashkëpunuese që japin njohuri të reja mjekësore. Në vend të insulinës, vaksinave dhe vitaminave, ne jemi të emocionuar nga redaktimi i gjeneve, riprogramimi i qelizave dhe imunoterapia. Nga biohakerët që injektojnë qeliza staminale në kërkim të rinisë qelizore te miliarderët si Brian Johnson që mbështeten në teknologjinë e veshshme për shëndetin parandalues, shkëmbimet e plazmës dhe kufizimin e kalorive. Qëllimi i tejkalimit të vdekjes nuk është zvogëluar – eliksirët thjesht janë bërë më të sofistikuar.

E megjithatë, kemi bërë një rrugë të gjatë në një shekull. Në vitin 1925, jetëgjatësia mesatare amerikane ishte 58 vjeç; tani është 78.4 vjeç, sipas Qendrave Amerikane për Kontrollin e Sëmundjeve. Një përparim i tillë mund të duket i pakët krahasuar me pritjet tona madhështore në fillim të shekullit të 20-të, por tendenca sugjeron që deri në shekullin e ardhshëm, amerikani mesatar do të jetojë deri në njëqind vjeç. Madje ka arsye për të besuar – siç kishte në vitin 1925 – se hulumtimi aktual mund të çojë në trajtime që zgjasin ndjeshëm jetëgjatësinë tonë, duke përmirësuar gjithashtu rezistencën tonë ndaj sëmundjeve.

Historia e plakjes qelizore daton që nga fundi i shekullit të 19-të. Ndërsa shkencëtarët zbuluan bakteret, zhvilluan vaksinat, zbuluan lidhjen midis lëndëve ushqyese jetësore dhe sëmundjeve të zakonshme dhe përmirësuan kirurgjinë, biologu evolucionar August Weissmann teorizoi se qelizat njerëzore kishin kufizime në replikim, gjë që shpjegonte pse aftësia e tyre për t’u shëruar bie me moshën. Deri në vitet 1960, shkencëtarët kishin vërtetuar se Weissmann kishte të drejtë. Sot, studiuesit po mësojnë të ndalojnë dhe të përmbysin plakjen qelizore përmes riprogramimit, një ide e provuar për herë të parë në vitet 1980 dhe e zhvilluar nga laureati i Çmimit Nobel Shinya Yamanaka, i cili zbuloi se si t’i kthente qelizat e pjekura dhe të specializuara në gjendjen e tyre embrionale, duke i lejuar ato të rigjenerohen në inde të reja.

Por asnjë nga këto nuk do të thotë se po i afrohemi një jetëgjatësie prej një mijë vjetësh. Shumica e ndërhyrjeve për jetëgjatësi funksionojnë vetëm në kushte laboratorike të kontrolluara rreptësisht. Edhe nëse do ta dyfishonim jetëgjatësinë e njeriut, do të pasonin sfida komplekse sociale: Kush do të kishte qasje në terapi që zgjasin jetën? Si e mbështesim një shoqëri ku shumica e njerëzve jetojnë në shekullin e tretë ose të katërt? Çfarë kostoje psikologjike mbart një jetëgjatësi kaq ekstreme?