Si të dalloni që dikush po mbytet? Ekspertët paralajmërojnë se shumë shpesh është një proces i frikshëm i heshtur

Mbytja nuk është një thirrje me zë të lartë për ndihmë dhe tundje e krahëve, siç portretizohet shpesh në filma. Çdo shpëtimtar do ta mësojë këtë gjatë procesit të trajnimit.

Mario Vittone, një roje plazhi për një kohë të gjatë në Rojet Bregdetare të SHBA dhe një ekspert në fushën e mbytjes dhe sigurisë në det, shkroi në vitin 2010 historinë e një vajze të vogël që u mbyt në afërsi të prindërve të saj. “Mbytja është pothuajse gjithmonë një proces i heshtur. Grushtet, spërkatjet dhe ulërimat që shfaqen nëpër filma ndodhin rrallë në realitet”, shkruan “H1” .

Kjo nuk do të thotë që personi që tundet, spërkat dhe bërtet nuk është në telashe dhe nuk ka nevojë për ndihmë të menjëhershme. Por ne duhet të jemi po aq, edhe më shumë, të kujdesshëm kur njeriu i mbytur nuk mund të tërheqë vëmendjen ndaj agonisë së tij.

Një fëmijë mund të mbytet edhe në ujë të cekët

Dr. Boro Štrumbelj, profesor në Fakultetin e Sporteve në Lubjanë dhe kryetar i komisionit për kontrollin e kualifikimeve të shpëtimtarëve të ujit në Drejtorinë për Mbrojtje dhe Shpëtim, thotë se është veçanërisht e vështirë të dallohen shenjat e mbytjes tek fëmijët.

“Si ekspert mjeko-ligjor kam marrë pjesë para disa vitesh në një rast kur një fëmijë me nevoja të veçanta për pak është mbytur gjatë mësimit të notit në një pishinë sllovene. Lartësia e ujit ishte 60 centimetra. Pishina kishte pajisje noti dhe lodra. Dhe mësuesit ishin aty gjatë gjithë kohës për t’u kujdesur për fëmijët. Kur shikuam më vonë pamjet e vëzhgimit, nuk mund të dallonim kur ai fëmijë filloi të mbytej. Thjesht nuk mund ta kapnim momentin. “Fëmijët luajnë në ujë dhe duan të zhyten, kështu që ndonjëherë është e vështirë të gjykosh kur vjen momenti kur nuk është më lojë.”

Prandaj Strümbelj thekson se fëmijët në ujë duhet të mbikëqyren në çdo kohë nga të rriturit (jo vëllezërit e motrat më të mëdhenj) dhe rekomandon që fëmijët të notojnë në pishina të mirëmbajtura ku ka shpëtimtarë.

Si të dalloni që dikush po mbytet?

Strümbelj shpjegoi se ne dallojmë mbytjen parësore dhe dytësore. Kryesisht është kur një person futet në telashe sepse nuk di të notojë ose i mbivlerëson aftësitë e tij, sepse rrethanat në ujë ndryshojnë ose, për shembull, ai merr një spazëm dhe më pas i zë paniku.

“Një notar i tillë në fazën e parë quhet notar i pafuqishëm. Ai tërheq vëmendjen te vetja, bën thirrje për ndihmë. Nëse shpëtuesi i bën një pyetje, ai mund të përgjigjet dhe të ndjekë udhëzimet.”

“Nëse askush nuk e ndihmon një notar të dobët, ai kalon në një fazë të pavendosmërisë. Një notar i tillë kap panik, lufton për jetën e tij. Nëse një notar i dobët është ende në një pozicion horizontal, ai noton dhe ndihmon veten, ndërsa një notar i pavetëdijshëm ndryshon pozicionin në një pozicion vertikal dhe lufton për të qëndruar në sipërfaqe. Herë pas here zhduket nën ujë.

“Kur e gjejmë veten në këtë lloj telashe, është e rëndësishme të shtrihemi në sipërfaqen e ujit dhe të mbahemi horizontalisht, sepse në këtë mënyrë ka më shumë lëvizje dhe është më e lehtë të mbahemi derisa të mbërrijnë shpëtimtarët”, këshillon Strümbelj.

“Të tundim krahët nuk është më e përshtatshme sepse jemi më të rëndë në ujë dhe ai fillon të na tërheqë poshtë.” Sa më shumë trupa mbi ujë, aq më e vështirë do të jetë të qëndrosh në det”.

Faza e tretë është faza e palëvizshmërisë, kur personi fillon të mbytet. Në atë moment është vendimtare që të ndihmohet sa më shpejt, tha bashkëbiseduesi. Sipas tij, pas minutës së parë nën ujë mbijetojnë 92 për qind e viktimave, ndërsa në minutën e katërt mbijetojnë vetëm 50 për qind. Pas 12 minutash shanset për të mbijetuar janë praktikisht zero.

Reagimi natyral i trupit ndaj mbytjes

Eksperti amerikan i shpëtimit në ujë, Francesco Pia, përshkroi të ashtuquajturën përgjigje natyrale të trupit ndaj mbytjes, duke hedhur poshtë mendimin e mëparshëm se mbytja shoqërohet gjithmonë me ulërima, valëzime dhe spërkatje.

Ai i përshkroi gjetjet e tij, të cilat i shtoi më vonë, në një artikull të titulluar “Ata nuk duken sikur po mbyten”, botuar në vitin 2006 në revistën On Scene të Gardës Bregdetare të SHBA si më poshtë:

– Përveç në raste të rralla, personat e mbytur nuk mund të thërrasin ndihmë. Sistemi i frymëmarrjes është për frymëmarrje, dhe të folurit është një funksion dytësor. Njeriu duhet të jetë në gjendje të marrë frymë për të folur.

– Goja e njeriut të mbytur zhduket në mënyrë alternative nën ujë dhe rishfaqet mbi sipërfaqe. Ata nuk janë mbi sipërfaqe aq gjatë sa një person të marrë frymë, të marrë frymë dhe të thërrasë për ndihmë. Kur goja e personit të mbytur është mbi sipërfaqe, ai thjesht nxjerr shpejt dhe thith përpara se të zhytet përsëri.

– Njerëzit që mbyten nuk mund të tërheqin vëmendjen me krahët e tyre, sepse krahët e tyre instinktivisht shtrihen anash dhe larg ujit. Kjo i lejon ata të arrijnë mbi sipërfaqen e ujit me gojën e tyre dhe të marrin frymë.

– Njerëzit që mbyten nuk mund të kontrollojnë lëvizjet e duarve të tyre. Ndërsa përpiqen të qëndrojnë në det, ata nuk janë në gjendje të bëjnë lëvizje vullnetare, si për shembull, përshëndetja me dorë për ndihmë, lëvizja drejt shpëtuesit dhe kapja e pajisjeve të shpëtimit.

– Gjatë reagimit natyral ndaj mbytjes, trupi i personit të mbytur qëndron në pozicion vertikal, pa shkelm. Një person i mbytur në këtë fazë mund të qëndrojë mbi sipërfaqen e ujit për 20 deri në 60 sekonda përpara se të mbytet.

Meqenëse një person në një gjendje të tillë nuk tregon shenja të dukshme se ai është në telashe, ndonjëherë është e vështirë të gjykohet nëse ai vërtet po mbytet. Vitton përshkroi disa nga shenjat që duhen kërkuar në rrethana të tilla: koka e personit është mezi mbi ujë dhe zakonisht e anuar mbrapa, goja është e barabartë me sipërfaqen dhe e hapur, sytë janë të mbyllur ose të ngulur në hapësirë, flokët bien mbi sytë dhe personi gulçohet nga ajri ose hiperventilohet…

Vitton gjithashtu shkroi: “Ndonjëherë shenja më e dukshme që një person po mbytet është se ai nuk duket sikur po mbytet”. Në këtë rast, këshillon ajo, duhet t’i bëjmë një pyetje: “A jeni mirë nëse ajo nuk na kontakton, është një shenjë se ajo ka nevojë për ndihmë sa më shpejt të jetë e mundur”.

Si të ndihmoni?

Si të ndihmojmë kur vërejmë se një notar është në telashe? Boro Strümbelj thotë se fillimisht duhet të vlerësojmë situatën dhe, nëse është e mundur, të shpëtojmë nga toka.

Nëse përcaktojmë se shpëtimi nga bregu nuk është i mundur, vlerësojmë nëse mund të shpëtojmë me ndihmën e ndihmave në ujë, tha Strümbelj. Në këtë rast, ne mund t’i ofrojmë viktimës një degë, leckë ose litar për t’u mbajtur. Këtu është shumë e rëndësishme të dini se si të vlerësoni aftësitë tuaja. Ne do të preferonim gjysmë minutë më shumë për të menduar me kujdes nëse dhe si t’i qasemi një zgjidhjeje të tillë, sesa të ekspozohemi ndaj rrezikut”. Nëse, për shembull, uji është shumë i lartë, këshillon bashkëbiseduesi, është më mirë të jesh i sigurt dhe të presësh që të mbërrijë shpëtimtari.

Në disa rrethana, shpëtimtarët janë gjithashtu të pafuqishëm. Shpëtimi nga lumenjtë është veçanërisht i rrezikshëm, shpjegoi Mirko Cikojeviç, i cili gjithashtu ka një licencë për shpëtimin e ujit të egër. “Mundësia për të shpëtuar një person të mbytur atje është dukshëm më e ulët se në pishinat e organizuara. “Gjëja e parë që ju mësojnë në stërvitje është të mos hidheni në ujë nëse nuk mund ta ndihmoni viktimën”.