Shkencëtarët zbulojnë ‘çelësin’ për rritjen dhe rënien e flokëve

Flokët e njeriut nuk janë vetëm një veçori estetike, por edhe një përshtatje evolucionare që luajti një rol vendimtar në mbijetesën e paraardhësve tanë.

Një studim i ri, i botuar në British Journal of Dermatology , sugjeron se flokët e gjatë në lëkurën e kokës evoluan si mbrojtje kundër nxehtësisë ekstreme në habitatet e hershme të njeriut dhe se rregullimi i tyre lidhet me mekanizma të caktuar molekularë që mund të ofrojnë zgjidhje të reja për trajtimin e humbjes së tyre, ose tullacisë.

Studimi u krye nga studiues nga Universiteti Penn State, Universiteti i Kalifornisë, Irvine dhe Universiteti Kombëtar i Tajvanit.

Evolucioni i flokëve të gjatë si një mekanizëm mbrojtës

Sipas njërit prej autorëve të studimit, Prof. Dr. PhD. Nina Jablonski nga Universiteti Penn State, flokët e njeriut kanë një rëndësi të thellë biologjike dhe sociale. “Atributet e flokëve, si gjatësia, forma, ngjyra dhe humbja, luajnë një rol kyç në komunikimin social dhe tregojnë origjinën, moshën, shëndetin dhe statusin social”, thotë Jablonski.

Megjithatë, pavarësisht nga rëndësia e tij, dihet pak se si evoluoi dhe si rregullohet rritja e tij.

Në studimin e ri, shkencëtarët u mbështetën në njohuritë e mëparshme rreth rolit funksional të flokëve te njerëzit dhe gjitarët e tjerë. Një nga studimet e mëparshme, i udhëhequr nga Dr. PhD. Tina Lasisi, doktorante e Jablonskit, tregoi se flokët kaçurrela vepronin si një mburojë natyrale kundër diellit dhe reduktonin djersitjen e tepërt dhe dehidratimin.

Në studimin e ri, autorët argumentojnë se aftësia për të rritur flokë të gjatë ishte një përshtatje kryesore për mbijetesën. “Flokët e gjatë dhe kaçurrela i lejuan paraardhësit tanë të mbijetonin në kushte ekstreme termike duke reduktuar ekspozimin ndaj rrezatimit diellor dhe duke ruajtur lëngjet vitale të trupit”, shpjegon Jablonski.

Ndërprerës molekular për rritjen e flokëve

Rritja e qimeve të gjata është një tipar i rrallë tek gjitarët, por nuk është unik për njerëzit. Shembuj të tillë si maneja e luanit ose flokët e gjatë të orangutanit tregojnë se evolucioni i tij mund të ketë funksione të ndryshme. Teza kryesore e studimit të ri është se aftësia për t’u rritur ishte e pranishme në gjenomin e njeriut shumë kohë më parë në të kaluarën evolucionare dhe se ajo u aktivizua nga një kombinim i faktorëve mjedisorë dhe biologjikë.

Bashkautori i studimit Sung-Jan “Jerry” Lin, një profesor i inxhinierisë biomjekësore në Universitetin Kombëtar të Tajvanit, thotë se këta shembuj “na tregojnë se plani molekular për rritjen e flokëve shumë të gjatë ka ekzistuar gjithmonë.

“Projekti molekular për rritjen e flokëve të gjatë ka ekzistuar gjithmonë, ai ishte thjesht në një gjendje ‘të fjetur'”, shpjegon Sung-Jan Lin. “Kur paraardhësit tanë zhvilluan aftësinë për të rritur flokë jashtëzakonisht të gjatë, ka shumë të ngjarë që ishte rezultat i disa ndryshimeve gjenetike që riaktivizuan një program para-ekzistues, në vend që të evoluonte një mekanizëm krejtësisht i ri,” shton ai.

Mundësi për terapi të reja

Ky zbulim hap derën për terapi të reja për rënien e flokëve. Sipas prof. Dr. PhD. Sipas Maksim Plikus nga Universiteti i Kalifornisë, Irvine, të kuptuarit sesi folikulat e njeriut arrijnë të krijojnë flokë të gjatë i lejon shkencëtarët të identifikojnë objektivat molekularë për terapitë efektive kundër tullacisë.

“Kjo njohuri mund të çojë në trajtime që do të stimulojnë rritjen e flokëve dhe do të lehtësojnë stresin emocional që shpesh shoqëron rënien e flokëve”, thotë Plikus.

Ka lloje të ndryshme flokësh.

Trajtimet ekzistuese për rënien e flokëve sot përfshijnë medikamente si minoxidil dhe finasteride, të cilat mund të ngadalësojnë procesin. Por zbulimi i një çelësi molekular që rregullon rritjen e flokëve të gjatë mund të mundësojë zhvillimin e terapive precize që do të riaktivizojnë folikulat e fjetura të flokëve.

Prandaj, studiuesit planifikojnë të fokusohen në punën eksperimentale që duhet të identifikojë gjenet specifike dhe rrugët sinjalizuese të përfshira në këtë proces. Nëse mund të zhvillohet një mënyrë për të “ndizur” këtë program gjenetik, mund të gjendet një terapi revolucionare për tullacën.

Tea Rosović, MD, specialiste e dermatologjisë dhe venerologjisë, paralajmëron se shpesh ka gabime në terminologjinë e sëmundjeve të flokëve dhe kokës dhe se është e rëndësishme të theksohet se alopecia është emri për çdo formë të rënies së flokëve.

“Siç sugjeron një studim i ri, gjëndra e flokëve është një ‘mini-organ'”. Kompleksiteti i strukturës së tij dhe dallimet e mëdha në rajone të caktuara që ne vetë mund t’i shohim – flokët, për shembull. “Kërkimi nuk është kërkues,” shpjegon ai.

Literatura gjithmonë thotë se faza aktive e rritjes së flokëve është e përcaktuar gjenetikisht dhe zgjat 2-7 vjet.

E ardhmja e trajtimit

Megjithatë, Rosović thekson se deri më tani nuk janë botuar artikuj të tillë gjithëpërfshirës që do të shpjegonin pse ky numër i veçantë i viteve, dhe as në çfarë mase ato janë të përcaktuara në mënyrë evolucionare. 

“Studimet që kanë tentuar të përcaktojnë gjenet e sakta që mund të “ndizen” ose “të fiken”, që do të ishte qëllimi i këtij studimi, tashmë janë konfirmuar pjesërisht.” Një artikull mbi profilin gjenetik të flokëve, i botuar në Nature Genetics, tregon se ne dimë edhe gjenet e sakta të rritjes së flokëve si WNT10A, CEPT-1 dhe AR, të cilat ndodhen në gjëndrën e flokëve. Megjithatë, problemi në shumë studime për flokët është se gjëndra e flokëve është jashtëzakonisht komplekse, ndaj ka një numër të madh sëmundjesh të ndryshme të flokëve dhe kokës, secila prej të cilave ka një mekanizëm krejtësisht të ndryshëm të origjinës dhe përparimit, gjë që pengon zhvillimin më të shpejtë të njohurive dhe terapive të reja”, shpjegon dermatologia nga Rijeka.

Ajo është e bindur se gjetjet e dala nga studimi i ri janë padyshim baza dhe e ardhmja e trajtimit të shumë sëmundjeve dhe gjendjeve, duke përfshirë edhe forma të ndryshme të tullacisë.“Megjithatë, pyetja mbetet se sa i rëndësishëm do të jetë për ne informacioni rreth predispozicionit gjenetik të një personi kur ai paraqitet me një problem specifik”.

Po kështu, nëse një person testohet në një moment gjatë rinisë së tij dhe zbulohet se ka një predispozitë gjenetike për të zhvilluar tullaci, lind pyetja se kur duhet të fillojë trajtimin. Së fundi, çështja e hapur mbetet se si të përcaktohen gjenet përgjegjëse për suksesin e terapisë në një rast të veçantë, të cilat në këtë rast, për mendimin tim, janë më të rëndësishme se vetë predispozita”.