E lënë pas dore padrejtësisht: Këto janë arsyet pse shqisa juaj e nuhatjes është më e rëndësishme se sa mendoni

Shqisa e nuhatjes, krahasuar, për shembull, me shqisat e të parit dhe të dëgjimit, konsiderohet më pak e rëndësishme dhe është ky fakt që i ka shtyrë shkencëtarët të hetojnë pse është kështu. Studiuesit nga Shkolla e Mjekësisë e Universitetit Brown dhe Kolegji i Bostonit krahasuan erën me shqisat e tjera (të pamurit dhe dëgjimin) dhe sendet personale për të cilat njerëzit kujdesen – paratë, kafshët shtëpiake apo flokët, për të zbuluar se çfarë vlerësojnë njerëzit më shumë. Rezultati i analizës ishte se gjysma e grave të anketuara thanë se më mirë do të mbanin flokët e tyre të bukur sesa shqisën e nuhatjes.

Ndjesia e nuhatjes është më pak e vlerësuar, pavarësisht fuqisë së saj magjepsëse

. Por është një nga sistemet e para shqisore të vertebrorëve që ka evoluar dhe është i lidhur me shëndetin tonë mendor, kujtesën dhe shumë më tepër.

Aroma është e lidhur me kujtesën dhe emocionet

Pse era e donutëve të freskët të ngjall kujtime të lumtura fëmijërie? Dhe pse një parfum i caktuar mund të na kujtojë një ndarje të dhimbshme? Shkencëtarët përgjigjen – sepse era lidhet drejtpërdrejt me kujtesën dhe emocionet tona. Kjo lidhje u krijua për herë të parë nga psikologu amerikan Donald Laird në vitin 1935.

Aromat fillimisht “kapen” nga qelizat nervore të nuhatjes të veçanta në hundën tonë. Këto qeliza shtrihen lart nga maja e hundës deri te qendra e përpunimit të nuhatjes në tru. Prandaj, ato formojnë një lidhje të drejtpërdrejtë me sistemin limbik të trurit. Këto përfshijnë amigdalën, ku krijohen emocionet dhe hipokampusin, ku formohen kujtimet.

Shqisat e tjera, si shikimi dhe dëgjimi, nuk janë të lidhura drejtpërdrejt me sistemin limbik. Një studim i vitit 2004 përdori imazhe funksionale të rezonancës magnetike për të treguar se aromat shkaktojnë një përgjigje shumë më të fortë emocionale dhe kujtese në tru sesa çdo sinjal vizual.

Ndjesia e nuhatjes rinovohet vazhdimisht

Mund të humbasim aftësinë për të nuhatur për shkak të lëndimit ose infeksionit, për shembull, gjatë dhe pas një infeksioni Covid-19. Kjo gjendje në shumicën e rasteve është e përkohshme dhe kthehet në normalitet brenda disa javësh. Kjo ndodh sepse çdo disa muaj qelizat tona nervore të nuhatjes vdesin dhe zëvendësohen nga të reja.

Aroma është e lidhur me shëndetin mendor

Rreth 5 për qind e popullsisë së botës vuan nga anosmia – humbja e plotë e nuhatjes. Është vlerësuar se 15 deri në 20 për qind vuajnë nga humbja e pjesshme e nuhatjes, e njohur si hiposmia. Duke pasur parasysh se humbja e nuhatjes është shpesh një simptomë parësore dhe afatgjatë e Covid-19, këto shifra ka të ngjarë të jenë më të larta pas pandemisë.

Humbja e nuhatjes është treguar se ndikon në marrëdhëniet tona personale dhe shoqërore. Për shembull, mund të nënkuptojë humbjen e përvojave të përbashkëta në shijimin e ushqimit ose shkaktimin e ndryshimeve në dëshirën dhe sjelljen seksuale. Tek njerëzit e moshuar, një rënie në aftësinë për të ndjerë nuhatjen shoqërohet me një rrezik më të lartë të depresionit dhe madje edhe vdekjes, megjithëse shkaku nuk dihet ende.

Humbja e nuhatjes mund të ndihmojë në identifikimin e sëmundjeve neurodegjenerative

Humbja e pjesshme ose e plotë e nuhatjes është shpesh një tregues i hershëm i një numri sëmundjesh neurodegjenerative, duke përfshirë sëmundjen e Alzheimerit dhe Parkinsonit. Pacientët shpesh raportojnë humbje të shqisës së nuhatjes vite përpara se simptomat të shfaqen në funksionin e trupit ose trurit. Megjithatë, shumë njerëz nuk janë të vetëdijshëm se po humbasin shqisën e nuhatjes. Ka mënyra për të përcaktuar nëse kemi një humbje të nuhatjes dhe në çfarë mase, për shembull, në qendrat zyrtare të testimit të nuhatjes ose me vetë-testim në shtëpi, i cili vlerëson aftësinë për të identifikuar gjëra si kafeja, vera apo sapuni.

Trajnimi me parfum për të rikthyer shqisën e nuhatjes

“Trajnimi i aromës” po shfaqet si një opsion eksperimental për trajtimin e këtij mosfunksionimi. Për njerëzit që kanë humbur shqisën e nuhatjes gjatë ose pas infeksionit COVID-19, trajnimi i nuhatjes është treguar se përmirëson aftësinë për të zbuluar dhe dalluar aromat. Trajnimi i aromës u testua për herë të parë në vitin 2009 në një studim psikologjik gjerman. Ai përfshin nuhatjen e aromave të forta si aroma lulesh, agrume, aromatike ose frutash të paktën dy herë në ditë, për 10 deri në 20 sekonda, zakonisht gjatë një periudhe prej 3 deri në 6 muaj. Pjesëmarrësve iu kërkua të përqëndroheshin në kujtimin e erës. Kjo besohet se ndihmon në riorganizimin e lidhjeve nervore në tru.