Është publikuar imazhi më i detajuar i sipërfaqes së një ylli të largët

Gjatë korrikut dhe gushtit 2023, duke përdorur teleskopin Atacama Large Milimeter/nënmilimetër Array (ALMA), ata gjurmuan yllin R Doradus dhe vëzhguan flluska të mëdha, të nxehta gazi që janë 75 herë më të mëdha se Dielli. Flluskat u shfaqën në sipërfaqen e yllit të ndezur, më pas u zhytën në brendësi të tij më shpejt nga sa prisnin shkencëtarët.

“Kjo është hera e parë që ne kemi imazhuar në këtë mënyrë sipërfaqen e turbullt të një ylli të largët. Nuk prisnim që të dhënat të ishin të një cilësie kaq të lartë dhe të shihnim detajet e konvekcionit në sipërfaqen e yllit”, tha astronomi Wouter Vlemings nga Universiteti i Teknologjisë Schalmer në Suedi.

Yjet prodhojnë energji në bërthamë përmes shkrirjes bërthamore. Kjo energji mund të arrijë në sipërfaqen e yllit në flluska të mëdha e të nxehta gazi, të cilat më pas ftohen dhe fundosen – si një llambë llave. Gjatë kësaj rrjedhe, të njohur si konvekcion, elementë të rëndë të formuar në bërthamë, si karboni dhe azoti, shpërndahen në të gjithë yllin.

Konvekcioni në fizikë nënkupton transferimin e nxehtësisë përmes rrjedhës së lëngut. Domethënë, kur lëngu në kontakt me burimin e nxehtësisë nxehet, dendësia e tij zvogëlohet dhe fillon të lëvizë në drejtim të kundërt me drejtimin e gravitetit dhe larg burimit të nxehtësisë.

Konvekcioni natyror ndodh në atmosferën e Tokës, brenda një ylli, në një enë të mbushur me ujë të ngrohur në një sobë, etj. Deri më tani, ne kemi regjistruar lëvizje konveksioni të yjeve vetëm në Diell, shkruan ESO .

R Doradus është një yll gjigant i kuq, 350 herë më i madh se diametri i Diellit. Në serinë e publikuar të imazheve (imazhi më poshtë), mund të shihni se sa i madh është në krahasim me orbitën e Diellit dhe Tokës. Është rreth 180 vite dritë larg nesh. Edhe pse është një yll i madh, ai ka një masë të ngjashme me Diellin; që do të thotë se kur Dielli ynë të bëhet një gjigant i kuq, në rreth pesë miliardë vjet, ai do t’i ngjajë R Doradus.

“Konvekcioni në sipërfaqen e Diellit krijon një strukturë të bukur kokrrizore që është shumë e vështirë të shihet në yjet e tjerë. Por me ndihmën e ALMA-s, ne ishim në gjendje të shihnim drejtpërdrejt granula konvektive – 75 herë më të mëdha se Dielli! “Ne gjithashtu matëm shpejtësinë e lëvizjes së tyre për herë të parë”, tha shkencëtari planetar Theo Currie nga Chalmer.

Granulat e R Doradus duket se lëvizin në një cikël mujor, i cili është më i shpejtë nga sa prisnin shkencëtarët.

“Ndoshta konvekcioni ndryshon ndërsa ylli plaket sipas disa parimeve të panjohura më parë,” tha Vlemings.

Hulumtimi shkalla kohore e konvekcionit një mujor në sipërfaqen e një ylli gjigant të evoluar u botua në revistën Nature.