Kush ishte “nomadi” Paul Erdos, një nga matematicientët më të famshëm të shekullit të 20-të?

Në vitin 1913, në Budapest lindi Paul Erdes, një matematikan i famshëm “nomad”, i cili gjatë jetës së tij botoi rreth 1500 punime shkencore. Kontaktin e tij të parë me matematikën ia detyron prindërve të tij, të cilët ishin mësues të matematikës në gjimnaz. Pas humbjes së të dy vajzave, nëna e tij u bë shumë mbrojtëse ndaj Palit dhe e shkolloi atë në shtëpi. Në mungesë të bashkëmoshatarëve, Pali iu drejtua teksteve shkollore dhe grupeve të problemeve të matematikës dhe u argëtua duke zgjidhur probleme. Ai vetë tha: “Ata (numrat) ishin miqtë e mi”.
Në moshën 17-vjeçare, ai hyri në kolegj në Universitetin Pazmani Peter në Budapest, ku përfundoi studimet në vetëm katër vjet dhe fitoi një doktoraturë në matematikë. Nga të gjithë numrat, të preferuarit e tij ishin numrat e thjeshtë (numrat natyrorë më të mëdhenj se 1 që pjesëtohen vetëm me 1 dhe me veten e tyre). Edhe gjatë studimeve, ai u dallua duke vërtetuar postulatin e Bertrand-it, i cili thotë se ekziston gjithmonë një numër i thjeshtë midis çdo numri natyror dhe vlerës së tij të dyfishtë.

Për shkak të rritjes së antisemitizmit në Hungari, ai u largua për në Angli në vitin 1934 dhe shpejt më pas u transferua në Shtetet e Bashkuara, ku pranoi një pozicion në Institutin për Studime të Avancuara në Princeton. Pas një viti punë në institut, fillon një gjysmë shekulli i “jetës nomade” të tij, që e bëri atë një legjendë të gjallë. Ai udhëtoi në universitete të ndryshme amerikane dhe të tjera botërore, duke zgjidhur çfarëdo problemi matematikor që i paraqitej. Legjenda thotë se ai u shfaq i paftuar në derën e kolegëve të tij me një çantë në dorë që përmbante, së bashku me shënime, disa copa rrobash, duke iu drejtuar në mënyrë solemne me fjalët: “Mendja ime është e hapur”.

Ai qëndroi si “mysafirë” derisa e zgjidhi problemin dhe shpërbleu mikpritjen e mikpritësit të tij duke bashkëautoruar një punim me një nga mendjet më të mëdha matematikore të shekullit të 20-të. Ai udhëtoi në mbi 20 vende, duke e bërë atë një figurë të dyshimtë gjatë Luftës së Ftohtë, si për amerikanët ashtu edhe për sovjetikët.

Ai studioi matematikën me një zell të tillë sa që punonte 19 orë në ditë me ndihmën e sasive të bollshme të kafesë dhe amfetaminave. Gjatë jetës së tij ai botoi rreth 1500 punime shkencore, me 507 bashkautorë të ndryshëm, shumica e tyre në fushën e kombinatorikës, teorisë së grafikëve dhe teorisë së numrave. Kështu, në bashkësinë matematikore, u krijua numri Erdesh – një masë e distancës së autorësisë nga Erdeshi. Për shembull, atyre që botuan një punim me Erdeshin u caktua numri 1, atyre që botuan një punim me një nga bashkautorët e tij u caktua numri 2, atyre që bashkëpunuan si bashkautorë u caktua numri 3 etj. Është interesante se vetë numri i Erdes u bë objekt kërkimi. Ai punoi deri në vdekjen e tij duke kundërshtuar idenë se matematika ishte e rezervuar vetëm për mendjet e reja. Ai vdiq nga një atak në zemër në moshën 83-vjeçare, vetëm disa orë pasi paraqiti punimin e tij në një konferencë matematike.