Misioni i Julian Assange ishte të ndryshonte botën por me çfarë kostoje?

Nga Lauren Said-Moorhouse dhe Claudia Rebaza, CNN

Julian Assange themeloi WikiLeaks, gjatë një kërkimi për “transparencën radikale dhe të vërtetën”, një mision që e ktheu një personalitet tashmë polarizues në një personazh famëkeq.

Beteja e gjatë për ekstradimin e tij në Shtetet e Bashkuara vazhdoi këtë muaj, me avokatët amerikanë që i dhanë Gjykatës së Lartë të Mbretërisë së Bashkuar  një sërë garancish  rreth të drejtave të Amendamentit të Parë dhe se ai nuk do të merrte dënimin me vdekje nëse do të ekstradohej.

Ato do të shqyrtohen në një seancë të re më 20 maj.

Kanë kaluar 12 vjet që kur australiani ka mundur të ecë lirshëm. Ai i ka kaluar pesë vitet e fundit në burgun e sigurisë së lartë të Londrës në Belmarsh dhe gati shtatë vjet më parë qëndroi i fshehur në ambasadën e Ekuadorit, duke u përpjekur të shmangte arrestimin, raporton abcnews.al.

Ai përballet me burgim të përjetshëm në SHBA për publikimin e qindra mijëra dokumenteve të klasifikuara ushtarake dhe qeveritare më shumë se një duzinë vjet më parë.

Presidenti Joe Biden u ofroi mbështetësve të Assange një fije shprese duke thënë se administrata e tij po  “konsideronte” një kërkesë nga Australia  për të hequr akuzat kundër themeluesit të WikiLeaks.

Deklarata u cilësua si një sinjal “inkurajues” nga kryeministri australian Anthony Albanese, i cili shtoi se Assange “tashmë kishte paguar një çmim të konsiderueshëm” dhe se kishte ardhur koha që çdo gjë tashmë të merte fund, raporton abcnews.al.

Ngritja e Assange

I lindur në Townsville, Queensland, në vitin 1971, Assange mori një edukim më pak se konvencional. Arsimi i tij ishte një kombinim i shkollimit në shtëpi dhe kurseve online pasi familja e tij lëvizte shpesh.

Në adoleshencë, ai zbuloi se kishte shumë aftësi në informatikë, por aktivitetet e tij, që përfshinin akses në disa sisteme të sigurta, duke përfshirë Pentagonin dhe NASA-n, nën emrin e hakerit “Mendax”, shumë shpejt e vendosën atë në radarin e autoriteteve.

Në vitin 1991, ai u akuzua për 31 akuza për krim kibernetik nga autoritetet australiane, por mori vetëm një gjobë të vogël pasi u deklarua fajtor për shumicën e akuzave.

Më pas, Assange punoi si konsulent për sigurinë kompjuterike, studioi për një kohë të shkurtër fizikë në Universitetin e Melburnit përpara se të hiqte dorë përfundimisht.

Vizioni i tij kur themeloi WikiLeaks në vitin 2006 ishte se ai do të ishte një lloj “arkivi” online, e cila do të publikonte dokumente, video dhe materiale të tjera të ndjeshme në mënyrë anonime pas verifikimit të tyre, raporton abcnews.al.

Ai e vazhdoi këtë punë për disa vite, duke postuar materiale duke filluar nga manuali operativ i ushtrisë amerikane për kampin e saj të paraburgimit në Gjirin e Guantanamos, Kubë, deri te dokumentet e brendshme nga Kisha e Scientology dhe disa nga emailet e vjedhura të kandidates republikane për zëvendëspresidente të vitit 2008, Sarah Palin.

Pas javësh spekulimesh, themeluesi i Wikileaks, Julian Assange, u arrestua nga oficerët e policisë Scotland Yard brenda ambasadës së Ekuadorit në Londër. Ai u shfaq pa paralajmërim në zyrën e CNN në Londër menjëherë më pas, me një USB me mijëra dokumente të klasifikuara që po mbante në dorë.

WikiLeaks përfundimisht publikoi videon nga sulmi i helikopterit amerikan në Irak, duke shkaktuar dënime nga aktivistët e të drejtave të njeriut dhe duke marrë kritika nga zyrtarët e mbrojtjes amerikane.

Deri në fund të vitit, organizata kishte botuar gati gjysmë milioni dokumente të klasifikuara në lidhje me luftërat e SHBA në Irak dhe Afganistan.

Në qendër të vëmendjes globale

Ndërsa WikiLeaks vazhdonte zbulimet e tij, çdo lëvizje e tij u kontrollua intensivisht.

Fidel Narvaez, ish-konsulli i ambasadës së Ekuadorit në Londër, u takua me Assange në vitin 2011, pasi WikiLeaks publikoi një arkiv tjetër të madh, këtë herë dokumente sekrete diplomatike amerikane. Dyshja u bënë miq të ngushtë me kalimin e viteve.

Historia e Assange, si “adoleshent hakeri që u bë kryengritës në luftën e informacionit”, siç e përshkroi The Guardian në 2011, dukej si komplot i një filmi të suksesshëm të Hollivudit.

Së shpejti, përralla e tij u përjetësua në dokumentarë dhe filma, ndoshta më së shumti në “The Fifth Estate” të vitit 2013.

Për gazetarin dhe autorin James Ball, i cili punoi për një kohë të shkurtër në WikiLeaks dhe ishte i vendosur për një kohë në Ellingham Hall, ku Assange u strehua përpara se të kërkonte strehim në ambasadën e Ekuadorit, fillimi i WikiLeaks ishte një kohë “ngazëlluese”.

WikiLeaks u bë një emër i njohur falë publikimit të shpeshtë të të dhënave, por disa kishin filluar të vënë në dyshim sjelljen e themeluesit.

Për shumë njerëz, personaliteti i tij polarizues u bë problem.

Të tjerë kanë dhënë shpjegime alternative për personalitetin e Assange. Narvaez tha se Assange që ai e njihte ishte “hiperaktiv dhe i ngarkuar me punë” dhe vuri në dukje çrregullimin e tij të diagnostikuar të spektrit të autizmit si një element të personalitetit të tij, raporton abcnews.al.

Ndryshimi i qëndrimeve

Duke lënë mënjanë pyetje të tilla, WikiLeaks në thelb u ndal kur Assange u akuzua për sulm seksual në Suedi në gusht 2010. Fokusi i organizatës u zhvendos nga ofendimi në mbrojtje, pavarësisht mohimit të ashpër të akuzave kundër tij. Ka pasur thirrje që Assange të largohej nga WikiLeaks dhe, kur ai nuk e bëri, shumë prej tyre ndërprenë lidhjet me të.

Assange e quajti atë “një fushatë shpifjeje” të orkestruar për të hapur rrugën për ekstradimin e tij të mëtejshëm në SHBA dhe refuzoi të shkonte në Suedi për t’u marrë në pyetje.

Në qershor 2012, ndërsa ishte i liruar nga zyrtarët e Mbretërisë së Bashkuar për hetimin suedez, ai trokiti në derën e 3 Hans Crescent, ku kërkoi azil politik nga Ekuadori.

Jashtë kufijve të strehës së tij diplomatike, bota vuri në dyshim nëse Assange po përpiqej të anashkalonte drejtësinë. Me kalimin e kohës, marrëdhënia e tij me mikpritësin e tij u përkeqësua së bashku me ardhjen e një presidenti të ri në Ekuador në 2017.

Assange ishte “një problem i trashëguar” për Lenin Moreno, i cili po përballej me presionin nga SHBA për të mos qenë më në mbrojtjen diplomatike të vendit.

“Ishte e qartë se ish-presidenti Moreno do t’i dorëzohej presionit të jashtëm dhe të brendshëm,” tha Narvaez.

Narvaez iu kërkua të largohej në korrik 2018 mes një tronditjeje të stafit të misionit diplomatik. Nëntë muaj më vonë, në prill 2019, Assange u tërhoq duke bërtitur nga ndërtesa nga Policia Metropolitane e Londrës me një urdhër ekstradimi nga Departamenti Amerikan i Drejtësisë.

Assange që atëherë ka jetuar, kryesisht i izoluar, në një qeli tre me dy metra në burgun Belmarsh në Londrën juglindore.

Burgu ka kapacitetin për të mbajtur mbi 900 të burgosur dhe është i njohur për dikur strehimin e të dyshuarve famëkeq për terrorizëm si Abu Hamza al-Masri  brenda njësisë së tij të sigurisë së lartë, raporton abcnews.al.

SHBA e ka akuzuar Assange se ka rrezikuar jetën e njerëzve duke publikuar dokumente sekrete ushtarake në 2010 dhe 2011. Ai akuzohet për 18 akuza penale në lidhje me shpërndarjen e materialeve të klasifikuara dhe diplomatike nga organizata e tij. Nëse dënohet, ai mund të përballet me 175 vjet burg në kushte shumë më të rënda se sa në Mbretërinë e Bashkuar.

Përtej kostove personale për Assange, shumë kanë shprehur shqetësimin për implikimet më të gjera për lirinë e shtypit në mbarë botën nëse ai ekstradohet në SHBA.

Pesë organizata ndërkombëtare mediatike që bashkëpunuan me Assange i kanë bërë thirrje qeverisë amerikane që t’i japë fund ndjekjes penale të tij për publikimin e materialeve të klasifikuara.

Në një letër të vitit 2022, përfaqësues të The New York Times, Guardian, Le Monde, El País dhe Der Spiegel argumentuan se botimi nuk është krim.

“Marrja dhe zbulimi i informacionit të ndjeshëm kur është e nevojshme për interesin publik është një pjesë thelbësore e punës së përditshme të gazetarëve. Nëse ajo punë kriminalizohet, diskursi ynë publik dhe demokracitë tona bëhen dukshëm më të dobëta”, thuhet në letër.