Një thirrje për të luajtur ose një shprehje gëzimi: Pse ne në të vërtetë qeshim?

Pse njerëzit qeshin në mënyra të ndryshme – nga të qeshurat me zë të lartë deri te qeshjet e buta, shpesh të shkaktuara nga gjërat më të zakonshme? Hulumtimet tregojnë se e qeshura është shumë e zakonshme në ndërveprimet sociale. Mesatarisht, njerëzit qeshin shtatë herë në një bisedë dhjetë minutëshe me të panjohur, ndërsa në shoqërimin me miqtë, e qeshura zë deri në 10 për qind të kohës totale të bisedës.

Është interesante që shimpanzetë tregojnë gjithashtu lloje të ndryshme të qeshjes, në varësi të kontekstit – gudulisja, për shembull, shkakton të qeshura që është e ndryshme nga ajo që përdorin për të inkurajuar lojën.

Robert Provine , një pionier në kërkimin e të qeshurit, theksoi rëndësinë e studimit të të qeshurit në mjedise natyrore, të cilat ai e quajti “shkenca e trotuarit”. Ai besonte se e qeshura vërehet më së miri në jetën e përditshme, e ngjashme me mënyrën se si shkencëtarët primat studiojnë majmunët.

Dr Sophie Scott , Profesoreshë e Neuroshkencës Kognitive në University College London, hulumton neurobiologjinë e komunikimit vokal, duke përfshirë të qeshurën. Megjithatë, ai pranon se të nxisësh të qeshura autentike në një mjedis laboratorik është jashtëzakonisht sfiduese. E qeshura është situative dhe njerëzit rrallë tregojnë spontanitet kur e dinë se po shikohen. Kjo është arsyeja pse studiuesit shpesh duhet të relaksohen dhe të “ngrohin” subjektet, ashtu si humoristët përgatisin një audiencë.

Çfarë ndodh në trupin tonë kur qeshim?

E qeshura është një vokalizim emocional joverbal dhe prodhohet kryesisht duke prodhuar kontraktime shumë të mëdha, të vetme të muskujve ndër brinjë. Këta janë muskujt që përdorim kur marrim frymë, kur flasim dhe na ndihmojnë të prodhojmë një rrjedhje të vazhdueshme ajri përmes aparatit të të folurit, në mënyrë që të mund të nxjerrim tinguj. Kur ne qeshim, ata lëvizin krejtësisht ndryshe, shpjegon profesor Scott.

Fjalimi kërkon një rrjedhje të vazhdueshme ajri dhe e qeshura përbëhet nga shpërthime të forta e të shkurtra ajri. Çdo “ha” përfaqëson një tkurrje të veçantë. Ndryshe nga njerëzit, të cilët qeshin vetëm kur nxjerrin frymën, primatët e tjerë, si shimpanzetë, qeshin kur thithin dhe nxjerrin frymë, gjë që prodhon një tingull më të butë. Foshnjat njerëzore gjithashtu fillimisht qeshin në një mënyrë të ngjashme me primatët, përpara se të zhvillojnë aftësinë për të prodhuar të qeshura të vazhdueshme të bazuara në nxjerrje.

“Nëse filloni të qeshni shumë, ato kontraktime mund të përplasen me njëra-tjetrën dhe më pas të shtyjnë ajrin nga mushkëritë, gjë që mund të jetë relativisht e rrezikshme për njerëzit me probleme kardiovaskulare,” vëren doktori.

Pse ndihemi mirë kur qeshim?

Në bazë të të qeshurit, shumë varet nga reaksionet kimike, vëren Prof. Skot.

E qeshura ka gjithashtu përfitime të shumta fiziologjike. Redukton shpejt nivelin e adrenalinës, gjë që çon në relaksim të trupit. Edhe pritja e të qeshurit mund të zvogëlojë nivelet e stresit.

Me kalimin e kohës, e qeshura ul gjithashtu nivelet e kortizolit, hormonit të stresit, ndërsa rrit lirimin e endorfinës, qetësuesit natyralë të dhimbjes në trup, të cilat krijojnë ndjenja kënaqësie dhe rrisin tolerancën ndaj dhimbjes.

Lloje të ndryshme të qeshurash

Njerëzit kanë dy sisteme të dallueshme të të qeshurit. E para është një rrjet i lashtë, evolucionar i pavullnetshëm që përshkon qendrën e trurit tonë, të cilin e ndajmë me gjitarët e tjerë dhe që shkakton të qeshura emocionale të pakontrollueshme. Është kur ne qeshim të pafuqishëm dhe nuk mund të ndalemi.

“Në të kundërt, njerëzit, dhe vetëm njerëzit, kanë një mënyrë tjetër për të kontrolluar artikuluesit dhe për të prodhuar tinguj.” Këto janë të ashtuquajturat zona motorike anësore, të cilat i përdorim edhe për aftësitë e shkëlqyera motorike të duarve dhe lidhen me kontrollin vullnetar të trupit. Kështu që ne mund të fillojmë dhe të ndalojmë së bëri atë. Por gjithashtu ndodh shpesh që ne të kalojmë mes atyre dy sistemeve”, vëren profesori.

Roli i të qeshurit në jetën tonë

Njerëzit qeshin për arsye të ndryshme. Por për të kuptuar origjinën e saj dhe nga evoluoi, mund të shohim kafshë të tjera.

“E qeshura në lloje të ndryshme gjitarësh lidhet me lidhjen sociale dhe lojën”. Ajo lidhet edhe me qëndrimin e prindërve ndaj foshnjave. Shimpanzetë nëna do të gudulisin një shimpanze të vogël dhe fëmija do të qeshë. Por ndërsa kafshët rriten, e qeshura bëhet shumë e rëndësishme dhe tregon se qëllimet janë dashamirëse dhe jo të dhunshme apo seksuale apo diçka të tillë”, shpjegon profesor Scott.

Kjo vlen edhe për njerëzit. Foshnjat fillimisht fillojnë të buzëqeshin kur bashkëveprojnë me prindërit e tyre. E qeshura e prindërve u sinjalizon foshnjave se situata është e sigurt dhe e këndshme. Kështu, në formën e saj më primitive, e qeshura është lidhëse dhe tregon se situata është e sigurt dhe lozonjare.

Por me njerëzit, gjërat bëhen shumë më të ndërlikuara pas kësaj.

Ne përdorim të qeshurën për të shprehur pajtimin dhe mirëkuptimin, dhe dashurinë dhe përkatësinë kur jemi me njerëzit. Kjo është arsyeja pse ne qeshim për të treguar se jemi pjesë e të njëjtit grup, por e përdorim edhe për të maskuar emocione të tjera.

“Njerëzit do të buzëqeshin për të mbuluar turpin, zemërimin ose lëndimin.” Dhe njerëzit do të përdorin të qeshurën për të menaxhuar situatat stresuese për t’i lehtësuar ato,” vëren profesori.

Ne shpesh qeshim vetëm sepse kemi dëgjuar dikë tjetër të qeshë sepse e qeshura është ngjitëse për njerëzit. E qeshura mund të mbushë hendekun mes njerëzve.

A është sensi i humorit i lindur vetëm tek njerëzit?

Kur shikojmë të dhënat arkeologjike dhe gjurmët e para se kur njerëzit filluan të regjistrojnë informacione për botën përreth tyre, gjejmë përpjekje për të shkruar ose vizatuar gjëra që janë qesharake.

“Më e afërta që mund të shihni te primatët është ngacmimi, ku një majmun do të tërheqë bishtin e një majmuni tjetër dhe do të ikë. Në këtë shihet baza e humorit, por nuk përgjigjet me të qeshur dhe nuk fillon me të qeshur. “Thjesht duket se në kontakt me njerëzit, kafshët kanë një ndjeshmëri të caktuar ndaj të qeshurës njerëzore dhe ndonjëherë duket se bëjnë gjëra për t’i bërë njerëzit të qeshin,” vëren profesori.

Pse na duken disa gjëra qesharake?

“Ka shumë teori të ndryshme psikologjike se çfarë është humori dhe pse humori funksionon. Ka shumë teori të ndryshme, por ka edhe shumë karakteristika të ndryshme të të qeshurit, për shembull, nëse nuk ju pëlqen humoristi, ai nuk do të jetë në gjendje t’ju bëjë të qeshni. Prandaj, tashmë ekziston një farë shkalle e dëshirës për lidhje”, vëren prof. Skot.

Gjithashtu, shtimi i të qeshurës në programet televizive komedi dihet se i bën shakatë më qesharake, gjë që mund të shpjegojë efektin ngjitës, por është shumë e vështirë të izolosh humorin nga konteksti i tij social.

Për më tepër, njerëzit do të gjejnë një shaka të thënë nga një komedian më qesharake se çdo jokomedian i famshëm.

Nëse diçka është qesharake është vërtet në syrin e shikuesit, dhe në varësi të kohës dhe vendit, nuk ka asnjë gjë që do të jetë qesharake për të gjithë.