Pesë shenja të hershme të çmendurisë: Një që mund ta vëreni gjatë natës

DEMENCA është një gjendje neurodegjenerative progresive për të cilën aktualisht nuk ka kurë, por njohja e hershme e simptomave mund të përmirësojë ndjeshëm cilësinë e jetës së personit të prekur. Ekspertët theksojnë rëndësinë e zbulimit të hershëm në mënyrë që të ofrohet mbështetje për pacientët dhe familjet e tyre sa më shpejt të jetë e mundur dhe potencialisht të ngadalësojë zhvillimin e simptomave më të rënda.

Sipas Shoqatës Britanike të Alzheimerit, diagnoza e hershme dhe e saktë do të bëhet gjithnjë e më e rëndësishme me përparimet në provat klinike që tregojnë rezultate pozitive për ilaçet që modifikojnë sëmundjen. Megjithëse nuk ka ende ilaçe të disponueshme që mund të ndalojnë demencën, ka shumë mënyra për të mbështetur të sëmurët që të jetojnë jetë cilësore me këtë gjendje.

Ekspertët kanë identifikuar pesë shenja të hershme të demencës që njerëzit shpesh i anashkalojnë. Edhe pse disa prej tyre mund të shoqërohen me kushte ose ngjarje të tjera, nëse ato ndodhin shpesh dhe vazhdojnë me kalimin e kohës, duhet të kërkoni këshilla mjekësore.

1. Ndryshime në personalitet

Ndryshimet e personalitetit shpesh i paraprijnë rënies njohëse te njerëzit me çmenduri. Sipas një studimi nga profesoresha Angelina Sutin nga Universiteti Shtetëror i Floridës, pacientët me demencë përjetojnë një rënie të ekstroversionit, miqësisë dhe ndjenjës së përgjegjësisë.

Për shembull, një person mund të bëhet më i tërhequr, të reduktojë kontaktet sociale ose të humbasë interesin për aktivitetet që dikur ishin të rëndësishme për të. Këto ndryshime të sjelljes janë shpesh më të dukshme se problemet e kujtesës në fazat e hershme të sëmundjes.

2. Vështirësi në drejtimin e automjetit

Vështirësia në drejtimin e mjetit mund të jetë një nga shenjat e para të rënies njohëse, edhe vite përpara se të shfaqen simptoma të tjera, thotë profesori i neurologjisë Ganesh Babulal i Universitetit të Uashingtonit në St. Louis.

Drejtimi i makinës kërkon integrimin e funksioneve të shumta njohëse dhe çdo dëmtim mund të rrisë rrezikun e aksidenteve. Edhe pse problemet fizike të lidhura me plakjen, si shikimi i dobët ose efektet anësore të ilaçeve, mund të ndikojnë gjithashtu në drejtimin e automjetit, është e rëndësishme t’i kushtoni vëmendje ndryshimeve që tregojnë vështirësi në marrjen e vendimeve ose përqendrim.

3. Humbje të nuhatjes

Humbja e shqisës së nuhatjes është një nga shenjat e para të sëmundjeve neurodegjenerative si sëmundja e Alzheimerit, demenca me trupa Lewy dhe sëmundja e Parkinsonit. Sistemi i nuhatjes, përgjegjës për shqisën e nuhatjes, shpesh dëmtohet vite ose dekada përpara se të shfaqen simptoma të tjera.

Në sëmundjen e Alzheimerit, një person mund të njohë aromat, por i identifikon gabimisht ato, ndërsa në sëmundjen e Parkinsonit dhe demencën me trupa Lewy, erërat nuk perceptohen fare. Këto dallime mund të jenë vendimtare për zbulimin e hershëm.

4. Probleme me gjumin

Çrregullimet e gjumit janë të zakonshme në pleqëri, por ndryshime të rëndësishme, të tilla si zgjimi në orën 3 të mëngjesit ose pamundësia për të qëndruar zgjuar gjatë ditës, mund të tregojnë çmenduri. Zonat e trurit që rregullojnë gjumin, siç është trungu i trurit, shpesh preken në fazat e hershme të sëmundjes Alzheimer, duke shkaktuar shqetësime vite përpara problemeve me kujtesën.

Në demencën me trupa Lewy dhe sëmundjen e Parkinsonit, mund të ndodhë një çrregullim i fazës së gjumit REM, ku një person bën lëvizje ose bërtet me zë të lartë gjatë gjumit, sepse dëmtohen qelizat e trurit që kontrollojnë paralizën gjatë kësaj faze të gjumit. Neurologu Ronald Postuma thekson se kjo nuk është njësoj si ecja në gjumë dhe se një sjellje e tillë njihet shpesh nga partnerët e pacientëve.

5. Probleme financiare

Vështirësitë financiare mund të jenë një nga shenjat e hershme të demencës, veçanërisht kur ato ndodhin së bashku me ndryshime të tjera njohëse ose të sjelljes. Problemet e papritura, të tilla si harrimi për të paguar faturat, blerjet impulsive ose besimi ndaj njerëzve të pabesueshëm, mund të tregojnë probleme me arsyetimin dhe funksionin e trurit.

Në demencën frontotemporale, për shembull, aftësia për të marrë vendime mund të dëmtohet në fazat e hershme të sëmundjes. Neurologu Winston Chiong shpjegon se menaxhimi i financave përfshin pjesë të shumta të trurit, që do të thotë se problemet në këtë fushë mund të jenë ndër shenjat e para të rënies njohëse.

Nëse ju ose dikush afër jush shfaq këto shenja, është e rëndësishme të kërkoni këshilla mjekësore sa më shpejt të jetë e mundur. Njohja e hershme mund të ndihmojë në ngadalësimin e përparimit të simptomave dhe t’u lejojë të sëmurëve të jetojnë më mirë me demencën. Mbështetja e familjes, përshtatja e jetës së përditshme dhe informacioni rreth burimeve të disponueshme mund të përmirësojë ndjeshëm jetën e pacientëve dhe të të dashurve të tyre.