Zbulohet shkaktari kryesor i sëmundjes së Alzheimerit

Faktori kryesor i rrezikut për sëmundjen e Alzheimerit ka ndryshuar gjatë dekadës së fundit, sipas hulumtimit të botuar në JAMA.

Deri në vitin 2011, faktori më i dukshëm i rrezikut i modifikueshëm për sëmundjen e Alzheimerit ishte pasiviteti fizik, i ndjekur nga depresioni dhe pirja e duhanit.

Megjithatë, sipas një analize të fundit, pasiviteti fizik është tani i dyti pas obezitetit kur bëhet fjalë për faktorët e rrezikut të kontrollueshëm për zhvillimin e demencës.

Fatkeqësisht, sot sëmundja e Alzheimerit është forma më e zakonshme e demencës dhe shkaku kryesor i vdekjeve në vendet perëndimore dhe në Shtetet e Bashkuara. Megjithatë, pavarësisht shumë kërkimeve, shkencëtarët ende nuk e dinë saktësisht se si fillon sëmundja dhe si të parandalojnë përparimin e saj.

Një studim i publikuar në vitin 2019 ka identifikuar fajtorin më specifik bakterial për sëmundjen e Alzheimerit deri më sot. Mikrobiologu Jan Potempa, nga Universiteti i Louisville, njoftoi zbulimin e patogjenit “Porphyromonas gingivalis”, i cili qëndron pas periodontitit kronik (sëmundja e mishrave të dhëmbëve), në trurin e pacientëve të vdekur që kishin sëmundjen Alzheimer.

Lajm i mirë dhe lajm i keq

Faktorët e rrezikut të modifikueshëm mund të ndikohen për të reduktuar rrezikun e zhvillimit të sëmundjes Alzheimer, por lajmi i keq është se ndikimi i këtyre faktorëve të rrezikut po ndryshon vazhdimisht, nga viti në vit, nga kombi në komb. Mbetet e paqartë pse është kështu, por përmirësimet në metodat e kërkimit dhe rritja e ndërgjegjësimit për sëmundjen e Alzheimerit mund të jenë arsyet.

Në analizën më të fundit nga SHBA, për shembull, humbja e dëgjimit u shtua si një faktor rreziku i modifikueshëm për sëmundjen e Alzheimerit, edhe pse më parë nuk ishte marrë parasysh në vlerësimet.

Tetë faktorë rreziku

Në mesin e 378,615 njerëzve që morën pjesë në studim, pak më shumë se një e treta e të gjitha rasteve të Alzheimerit ishin të lidhura me një nga tetë faktorët e rrezikut. Edhe pse këto raportohen subjektivisht, që do të thotë se nuk janë matje perfekte, ato tregojnë një prirje të përgjithshme. Përveç kësaj, rastet e sëmundjes së Alzheimerit që shoqëroheshin me të paktën një nga tetë faktorët e rrezikut ishin më të zakonshme tek meshkujt sesa tek femrat. Faktori më i zakonshëm i rrezikut i identifikuar në analizën kombëtare ishte obeziteti në moshën e mesme, i ndjekur nga pasiviteti fizik dhe arsimi i ulët. Obeziteti, thonë autorët e studimit, është dukshëm më i lartë se faktorët e tjerë të rrezikut të vlerësuar në këtë studim dhe është faktori më i spikatur i rrezikut i lidhur me sëmundjen e Alzheimerit dhe demencët e lidhura gati një dekadë më vonë.

Dhe një studim i vitit 2020 në Universitetin e Sheffield zbuloi një lidhje midis obezitetit në moshën e mesme dhe fillimit të sëmundjes së Alzheimerit. Studiuesit kanë gjetur prova se mbipesha mund ta bëjë indin nervor më të prekshëm ndaj dëmtimit të trurit ose humbjes së qelizave. Këto ndryshime duket se ndodhin edhe në pjesë të trurit që janë të lidhura ngushtë me kujtimet. Ndërsa lidhja nuk do të thotë shkak, hulumtimet sugjerojnë se mbajtja e një peshe të shëndetshme mund të zvogëlojë shanset për të zhvilluar sëmundjen – të paktën deri në një farë mase.
Ka disa hipoteza se pse është kështu. Disa studiues dyshojnë se mbipesha mund të ndikojë në qarkullimin e gjakut në tru, duke shkaktuar një ulje të furnizimit me oksigjen. Studiues të tjerë shpjegojnë se mbipesha çon në inflamacion kronik në tru, i cili mund të degradojë lëndën e bardhë dhe të prishë lidhjet neuronale.

Dhe kultura ka një ndikim

Në Kinë dhe Evropë, arsimi i ulët dhe pasiviteti fizik janë dy faktorët kryesorë të rrezikut për sëmundjen e Alzheimerit. Megjithatë, obeziteti po rritet ndjeshëm në Evropë dhe shkencëtarët po paralajmërojnë strategjitë që duhen marrë tani për të reduktuar rrezikun e zhvillimit të shumë sëmundjeve, përfshirë sëmundjen e Alzheimerit.