“Don’t Look Up” shpërfaq realitetin e hidhur – fundi i botës po vjen nëse nuk vetëdijesohemi për ndryshimet klimatike

Filmi “Don’t Look Up” është satirë. Por duke folur si një shkencëtar i klimës, Peter Kalmus thotë se po bën gjithçka që mundet për t’i vetëdijësuar njerëzit në mënyrë që të shmanget shkatërrimi i planetit. Ky është gjithashtu edhe filmi më i saktë që ka parë ndonjëherë rreth neglizhencës që po i bën shoqëria ndryshimeve klimatike.

Filmi, nga regjisori Adam McKay dhe shkrimtari David Sirota, tregon historinë e studentes së astronomisë Kate Dibiasky (Jennifer Lawrence) dhe këshilltarit të saj të doktoraturës, Dr Randall Mindy (Leonardo DiCaprio), të cilët zbulojnë një kometë – një “vrasës planeti” – që do të godet Tokën në pak më shumë se gjashtë muaj. Siguria e goditjes është 99.7 për qind, po aq e sigurt sa çdo gjë në shkencë.

Shkencëtarët, në thelb janë të vetmit që e kanë këtë njohuri ndërsa injorohen nga shoqëria. Paniku dhe dëshpërimi që ata ndjejnë pasqyrojnë panikun dhe dëshpërimin që ndiejnë në jetën reale shumë shkencëtarë të klimës. Në një skenë, Dibiasky, gjatë paraqitjes në televizionin kombëtar bërtet “A nuk jemi të qartë? Ne me siguri të plotë, 100 për qind do të vdesim të gjithë”. Kjo është ajo që ndjen sot një shkencëtar i klimës, thotë ai, shkruan theguadian.

Dy astronomëve u jepet një audiencë prej 20 minutave me presidenten amerikane (Meryl Streep), e cila është e lumtur të dëgjojë se ndikimi teknikisht nuk është 100 për qind i sigurt. Duke e peshuar strategjinë zgjedhore mbi fatin e planetit, ajo vendos ta “vlerësojë situatën”. Të dëshpëruar, shkencëtarët më pas shkojnë në një emision kombëtar, në një program të mëngjesit, por drejtuesit e televizionit e hedhin poshtë paralajmërimin e tyre.

Deri më tani, përplasja e afërt me kometën Dibiasky është konfirmuar nga shkencëtarët në mbarë botën. Pas ndryshimit të erërave politike, presidentja fillon një mision për të devijuar kometën, por ndryshon mendje në momentin e fundit kur i kërkohet ta bëjë këtë nga një donator miliarder (Mark Rylance) me planin e tij për ta udhëhequr atë në një ulje të sigurt, duke përdorur teknologji të paprovuar. E gjithë kjo për përfitime materiale – do të thotë metalet e çmuara triliona dollarë që supozohet t’i sjell kometa.

Por ky nuk është një film për mënyrën se si njerëzimi do t’i përgjigjej një komete që vret planetin; është një film për mënyrën se si njerëzimi po reagon ndaj ndryshimeve të klimës që vret planetin.

Ne jetojmë në një shoqëri në të cilën, pavarësisht nga rreziku jashtëzakonisht i qartë, i pranishëm dhe përkeqësimi i klimës, më shumë se gjysma e anëtarëve republikanë të Kongresit amerikan ende thonë se ndryshimi i klimës është një mashtrim dhe shumë të tjerë dëshirojnë të bllokojnë veprimet.

Platforma zyrtare e partisë Demokratike ende garanton subvencione masive për industrinë e karburanteve fosile; në të cilin presidenti aktual bëri një premtim se “asgjë nuk do të ndryshojë rrënjësisht”, dhe kryetarja e Dhomës hodhi poshtë edhe një plan modest klimatik si “ëndrra e gjelbër apo çfarëdo qoftë”; në të cilin delegacioni më i madh në Cop26 (samiti i klimës) ishin industria e karburanteve fosile dhe Shtëpia e Bardhë shiti të drejtat e shpimit në një pjesë të madhe të Gjirit të Meksikës pas samitit; në të cilën liderët botërorë thonë se klima është një “kërcënim ekzistencial për njerëzimin” ndërsa në të njëjtën kohë zgjerojnë prodhimin e karburanteve fosile; në të cilat gazetat kryesore ende shfaqin reklama për karburantet fosile ndërsa lajmet për klimën errësohen në mënyrë rutinore nga sporti; në të cilën sipërmarrësit nxisin zgjidhje teknologjike tepër të rrezikshme dhe miliarderët shesin fantazinë absurde se njerëzimi thjesht mund të zhvendoset në Mars.

Pas 15 vitesh punë për të rritur urgjencën klimatike, kam arritur në përfundimin se publiku në përgjithësi, dhe liderët botërorë në veçanti, nënvlerësojnë se sa e shpejtë, serioze dhe e përhershme do të jetë klima dhe shkatërrimi ekologjik nëse njerëzimi nuk arrin të mobilizohet.

Ndoshta na kanë mbetur vetëm pesë vjet përpara se njerëzimi të shpenzojë “buxhetin e karbonit” të mbetur për të qëndruar nën 1.5C të ngrohjes globale me normat e sotme të emetimeve – një nivel ngrohjeje për të cilin nuk kam besim se do të jetë në përputhje me qytetërimin siç e njohim ne. Dhe mund të ketë vetëm pesë vjet përpara se pylli tropikal i Amazonës dhe një shtresë e madhe akulli në Antarktidë të kalojnë pikat e pakthyeshme.

Sistemi i Tokës po prishet tani me shpejtësi marramendëse. Dhe shkencëtarët e klimës janë përballur me një detyrë edhe më të vështirë – komunikimit me publikun sesa astronomët në filmin “Don’t Look Up”, pasi shkatërrimi i klimës shpaloset gjatë dekadave – rrufe e shpejtë për sa i përket planetit, por i ngadalshëm për sa i përket ciklit të lajmeve – dhe nuk është aq i menjëhershëm dhe i dukshëm sa një kometë në qiell.

Megjithëse filmi është satirë, gjendja është e frikshme sepse përcjell një të vërtetë që shkencëtarët e klimës dhe të tjerët po e përjetojnë çdo ditë. Shpresoj që ky film, i cili përshkruan në mënyrë komike se sa e vështirë është të kapërcesh normat mbizotëruese, në fakt të ndihmojë në thyerjen e këtyre normave në jetën reale.

Shpresoj gjithashtu që Hollywood të mësojë se si të tregojë histori klimatike që kanë rëndësi në vend të historive që krijojnë distancë nga rreziku i madh në të cilin ndodhemi nëpërmjet teknikave joreale për skenarë jorealistë të fatkeqësive. Njerëzimi ka nevojë për histori që nxjerrin në pah absurditetet e shumta që lindin nga njohja kolektive e asaj që po vjen ndërsa kolektivisht dështon për të vepruar.

Ne kemi nevojë gjithashtu për histori që tregojnë njerëzimin duke iu përgjigjur racionalisht krizës. Mungesa e teknologjisë nuk është ajo që e pengon veprimin. Në vend të kësaj, njerëzimi duhet të përballet me industrinë e karburanteve fosile, të pranojë se ne duhet të konsumojmë më pak energji dhe të kalojmë në modalitetin e urgjencës me ndezje të plotë.

Ndjenja e solidaritetit dhe lehtësimit që do të ndjenim sapo të ndodhte – nëse ndodh – do të ndryshonte lojën për speciet tona. Fakte gjithnjë e më të mira nuk do ta katalizojnë këtë pikë kthese sociokulturore, por mund të ketë histori gjithnjë e më të mira.