Kur dhe si njeriu e zbuti ujkun?!

Qentë mund të jenë zbutur sepse paraardhësit tanë kishin më shumë mish sesa mund të hanin. Gjatë epokës së akullnajave, gjahtarët-mbledhës mund të kenë ndarë çdo tepricë me ujqërit, të cilët u bënë kafshët e tyre shtëpiake.

Koha dhe shkaqet e zbutjes së qenve janë  të paqarta. Dëshmitë gjenetike sugjerojnë se qentë u ndanë nga paraardhësit e tyre ujqër midis 27,000 dhe 40,000 vjet më parë. Varrimi më i vjetër i njohur i qenve është i 14,200 viteve më parë, duke sugjeruar që qentë ishin vendosur fort si kafshë shtëpiake deri atëherë.

Por nuk është e qartë nëse zbutja ka ndodhur në Evropë ose Azi – ose në shumë vende – ose pse ndodhi. Qentë janë kafshët e vetme të zbutura nga gjuetarët-mbledhës: të gjitha të tjerat u zbutën pasi bujqësia u përhap. Një sugjerim është që njerëzit zbutën qentë për t’i ndihmuar me gjuetinë, ndërsa një skenar tjetër është se ujqërit që pastrojnë deponitë e mbeturinave njerëzore u mësuan me njerëzit.

Maria Lahtinen nga Autoriteti Finlandez i Ushqimit në Helsinki dhe kolegët e saj sugjerojnë se çelësi mund të ketë qenë një sasi e madhe e mishit.

Qentë u zbutën kur shtresat e akullit mbuluan pjesën më të madhe të Euroazisë veriore dhe klima ishte më e ftohtë se sot. Gjatë kësaj kohe, njerëzit dhe ujqërit do të kishin konkurruar për ushqim, pasi të dy janë grabitqarët kryesorë.

Megjithatë, ujqërit mund të mbijetojnë vetëm me mish pa yndyrë – i cili përmban proteina dhe pak gjëra të tjera – për muaj të tërë, njerëzit nuk munden. Ekzistojnë kufizime për sasinë e proteinave që trupi ynë mund të përballojë, kështu që ne duhet të hamë edhe grupe të tjera ushqimore si yndyrat. “Ne nuk jemi plotësisht të përshtatur për të ngrënë mish,” thotë Lahtinen.

Ekipi i saj llogariti se sa ushqim ishte në dispozicion gjatë dimrave të Arktikut, bazuar në speciet e gjahut që jetonin atje. Ata zbuluan se kishte një tepricë të mishit pa yndyrë, duke sugjeruar që gjuetarët do të kishin përfunduar me më shumë nga kjo se sa mund të konsumonin. Ujqërit mund ta kishin ngrënë këtë tepricë, duke nënkuptuar që të dy speciet nuk ishin në konkurrencë gjatë dimrave të ashpër. Në vend të kësaj, njerëzit mund të kishin ndarë mishin e papastër me ujqërit pa humbur veten.

Lahtinen sugjeron që gjuetarët-mbledhës mund të kenë marrë këlyshë jetimë ujku – ndoshta duke i parë paksa si kafshë shtëpiake – dhe i kanë ushqyer me mish pa dhjamë. Ata ndoshta nuk kishin ndonjë qëllim afatgjatë në mendje, por ujqërit e zbutur më vonë do të ishin provuar të ishin partnerë të dobishëm gjuetie – duke përforcuar zbutjen. “Ata duhet të kenë qenë shumë tërheqëse për gjuetarët-mbledhës për t’i mbajtur,” thotë Lahtinen./newscientist/