Shkencëtarët kanë zbuluar pse disa njerëz janë mëngjarash

Lady Gaga, Barack Obama, Bill Gates, Paul McCartney dhe Justin Bieber kanë diçka të përbashkët me Jimi Hendrix, Judy Garland dhe David Bowie – ata janë të gjithë mëngjarash.

Rreth 10 për qind e popullsisë së botës ndan këtë tipar unik. Pyetja se pse disa njerëz preferojnë të përdorin dorën e majtë si dominuese është ende një temë e kërkimit shkencor aktiv.

Një studim i fundit i publikuar në revistën Nature Communications hodhi dritë mbi aspektin gjenetik të mëngjarashit.

Shkencëtarët kanë identifikuar variante të rralla të një gjeni të njohur si TUBB4B, i cili luan një rol në kontrollin e formës së qelizave.

Këto variante janë dukshëm 2.7 herë më të zakonshme tek individët mëngjarashë, duke ofruar njohuri mbi sfondin gjenetik dhe orientimin e përdorimit parësor të duarve.

Në shumicën e njerëzve, hemisfera e majtë kontrollon gjithashtu dorën e djathtë dominuese. Fijet nervore përkatëse kalojnë nga e majta në të djathtë në pjesën e poshtme të trurit.

“Tek njerëzit me dorën e majtë, hemisfera e djathtë kontrollon dorën dominuese,” shpjegon neurobiologu Clyde Franks, i Institutit Max Planck për Psikolinguistikën.

TUBB4B kontrollon procesin e integrimit të proteinave jetike për një strukturë qelizore të quajtur mikrotubula.

Franks sugjeron se këto mikrotubula mund të luajnë një rol kyç në vendosjen e asimetrisë së trurit, e cila dikton se cila dorë do të jetë dominuese.

Bazuar në të dhënat gjenetike të më shumë se 350,000 njerëzve të moshës së mesme dhe të moshuar nga databaza e Biobank në MB, një studim i ri zbulon njohuri intriguese.

Ndërsa rreth 11 për qind e pjesëmarrësve ishin mëngjarashë, prevalenca e mëngjarashit ndryshon në nivel global, e ndikuar nga faktorët kulturorë dhe mjedisorë.

“Ne besojmë se shumica e rasteve të mëngjarashit ndodhin thjesht për shkak të ndryshimeve të rastësishme gjatë zhvillimit të trurit embrional, pa ndikime specifike gjenetike ose mjedisore,” shpjegon Franks.

Stigma e lidhur historikisht me mëngjarashtin, e reflektuar në gjuhë dhe praktika kulturore, është zhdukur me kalimin e kohës. Megjithatë, dallimet në prevalencë ekzistojnë ende në rajone të ndryshme, duke treguar një shtypje kulturore të mëngjarashit.

Përveç implikimeve të mësipërme, studimi tregon gjithashtu lidhjet e mundshme midis asimetrisë së trurit dhe tipareve psikiatrike.

Individët me kushte të tilla si skizofrenia ose autizmi kanë më shumë gjasa të jenë mëngjarashë ose të përdorin të dyja duart në mënyrë të barabartë, duke sugjeruar rrugë të përbashkëta gjenetike.

“Disa nga gjenet që funksionojnë në trurin në zhvillim gjatë jetës së hershme mund të përfshihen si në asimetrinë e trurit ashtu edhe në tiparet psikiatrike,” përfundon Franks.