Nëse një meteorit godet Tokën, madhësia e tij nuk është ajo që do të na shkatërrojë

Po të mos ishte për një seri zhdukjesh masive, duke përfshirë zhdukjen e dinosaurëve tokësorë, ne ndoshta nuk do të ishim këtu sot. Por shkencëtarët ende nuk po arrijnë të zbulojnë disa gjëra që nuk përshtaten në shkallën e shkatërrimit që mund të shkaktojnë meteorët.

Shkencëtarët janë hutuar për dekada nga fakti se disa meteoritë shkaktojnë zhdukje masive dhe të tjerë, madje edhe më të mëdhenj, jo, vëren sedimentologu Chris Stevenson nga Universiteti i Liverpulit, shkruan Science Alert.

Zhdukjet masive zakonisht i atribuohen ftohjes së papritur për shkak të sasisë së madhe të tokës së shpërthyer që mbyt dritën e diellit, shkatërron bimët dhe algat dhe e shtyn planetin në epokën e akullit.

Bazuar në këtë, mund të konkludohet se sa më i madh të jetë meteori, aq më i madh është kapaciteti për të lëvizur më shumë pluhur në atmosferë dhe aq më i madh është ndikimi në biosferën e Tokës nga ato më të voglat.

Por të dhënat gjeologjike në Tokë nuk e mbështesin këtë përfundim.

“Është e habitshme kur mbledhim të dhënat”, shpjegon Stevenson. “Jeta vazhdoi normalisht gjatë përplasjes së katërt më të madhe të meteorit, duke lënë një krater me diametër gati 48 kilometra, ndërsa një goditje dy herë më e vogël shkaktoi zhdukje masive vetëm pesë milionë vjet më parë.”

Ftohja e papritur zakonisht zgjat vetëm disa vjet, por pluhuri atmosferik mund të zgjasë deri në 100,000 vjet.

Kështu, gjeokimisti Matthew Punkhurst i Institutit Spanjoll të Teknologjisë dhe Energjisë së Rinovueshme, dhe kolegët e tij, analizuan këtë pluhur të hedhur nga 44 ndikime meteoritësh mbi 600 milionë vjet.

“Duke përdorur këtë metodë të re për vlerësimin e përmbajtjes minerale të predhave të meteoritëve të hedhur, ne tregojmë se sa herë që një meteorit, i madh apo i vogël, godet një shkëmb të pasur me feldspat kaliumi, ai lidhet me një ngjarje të zhdukjes masive,” shpjegon Stevenson.

Varet se çfarë do të dërgojë meteori në atmosferë

Kjo është përsëritur për 600 milionë vitet e fundit.

“Ndikimet e meteoritëve në shkëmbinjtë e varfëruar me feldspat kaliumi përcaktojnë intensitetin e zhdukjes,” tha një ekip studiuesish në punimin e tyre të sapobotuar.

Feldspatët janë shkëmbinj silikat alumini, të kristalizuar nga magma, të cilët përbëjnë rreth 60 për qind të kores së Tokës. Feldspati i kaliumit është i zakonshëm në shumë toka, dhe ndryshe nga substancat e tjera të shpërndara në atmosferën tonë gjatë këtyre shirave meteorësh – siç është shiu acid që shkakton hidrokarburet – është një kimikat i sigurt dhe jo reaktiv.

Sidoqoftë, feldspati i kaliumit është një aerosol i fuqishëm që formon bërthamën e akullit – që do të thotë se mund të ndryshojë ndjeshëm përbërjen e reve.

Prandaj, shkencëtarët spekulojnë se kur zhduken efektet e menjëhershme të shpërthimit të tokës së tokës në atmosferë (që ndikon në pamjen e dimrit), hyn në lojë kimia e asaj që ruhet në ajër.

Në rastin e pluhurit të zakonshëm të argjilës, sistemi klimatik së shpejti do të kthehet në normalitet, por nëse është feldspat kaliumi, ai vazhdon të prishë dinamikën e reve të Tokës në dy mënyra kryesore.

Çekuilibër kimik

Sa më shumë minerale që përbëjnë bërthamën e akullit në ajër do të thotë se retë do të përmbajnë më shumë kristale akulli sesa pikat e trasha të ujit që gjenden zakonisht në pjesët më të ulëta dhe më të ngrohta të qiellit, duke i bërë këto re më transparente.

Kjo zvogëlon efektin e reflektimit që zakonisht gjendet në pikat e ujit (albedo e tyre – një masë se sa dritë reflektohet nga sipërfaqja e trupit), duke lejuar më shumë dritë të ngrohë planetin.

Albedo e dobësuar gjithashtu shtyp mekanizmat ftohës të ftohjes së reve, duke rritur ndikimin në klimë. Kjo nga ana tjetër e bën të gjithë sistemin klimatik më të prekshëm ndaj shqetësimeve të tjera, siç janë shtimi i emetimeve nga shpërthimet vullkanike.

Disa nga ngjarjet më të mëdha vullkanike në botë nuk lidhen me zhdukjen masive, por të tjerat janë të lidhura. Dhe këto janë gjithashtu të lidhura me më shumë feldspat kaliumi në atmosferën tonë.

“Shumë mekanizma zhdukjeje janë shumë të ndryshueshme në rrjedhën e ngjarjeve të zhdukjes gjeologjike: ato përkojnë me këto periudha të rralla të destabilizimit klimatik nga feldspat kaliumi atmosferik,” shkruajnë studiuesit.

Është e mahnitshme se sa e fuqishme mund të jetë diçka që nuk është drejtpërdrejt e dëmshme për ne kur është në vendin e gabuar.

“Kjo sugjeron fuqimisht se shkaktimi i episodeve serioze të zhdukjes është një ndryshim kritik në funksionin atmosferik,” shkruan Panharst dhe kolegët.

“Aktivitetet antropogjene mund të kenë një efekt të ngjashëm në klimë me futjen e shpejtë të aerosoleve në atmosferë, të cilat ndikojnë në dinamikën e reve”, thanë shkencëtarët.