Sa është ora në hënë? Përgjigja nuk është aq e thjeshtë

Kur pyet dikë sa është ora, ai me siguri do të shikojë orën e dorës ose celularin dhe do t’ju japë një përgjigje të thjeshtë. Por nëse doni të dini se sa është ora në hënë, mund të jetë pak më e ndërlikuar.

Çështja e përcaktimit të kohës së saktë në satelitin e Tokës ka shqetësuar shkencëtarët dhe inxhinierët që ndërtojnë anije kozmike për t’u ulur në Hënë për vite me radhë. Problemi është se orët atomike, të cilat përdoren për të mbajtur kohën e saktë, trokasin më shpejt në Hënë sesa në Tokë. Dallimi është rreth 56 mikrosekonda në ditë.

Ju mund të thoni se është një ndryshim shumë i vogël për t’u vënë re, dhe kjo është e vërtetë. Por nëse keni nevojë të zbarkoni një anije kozmike në sipërfaqen e Hënës dhe të ruani komunikimin me Tokën, çdo ndryshim mikrosekondë mund të shkaktojë probleme.

Prandaj, nuk është për t’u habitur që shkencëtarët kanë debatuar për një kohë të gjatë për përcaktimin e zonës së saktë kohore, domethënë kohën e saktë në Hënë. Edhe NASA vendosi ta zgjidhë problemin.

Shkencëtarët nga Instituti Kombëtar i Standardeve dhe Teknologjisë në SHBA (NIST) kanë zhvilluar një plan për të matur me saktësi kohën në Hënë, i cili do të lejonte krijimin e një lloj sistemi GPS në atë planet.

Në hulumtimin e tyre të botuar në The Astronomical Journal, ata përcaktuan kornizën teorike dhe modelin matematik të nevojshëm për të krijuar atë që ata e quajtën një sistem kohor të koordinatave hënore.

Siç shpjeguan ata, GPS i Tokës mbështetet shumë në matjen e saktë të kohës. Çdo satelit në sistemin GPS mbart orë atomike që sinkronizohen me një referencë të përbashkët kohore. Duke matur kohën që i duhen sinjaleve nga satelitë të shumtë për të arritur një marrës, GPS mund të përcaktojë pozicionin dhe kohën e tij. Megjithatë, zbatimi i një sistemi të ngjashëm në Hënë dhe lidhja e saktë e tij me sistemin e Tokës paraqet sfida unike për shkak të efekteve të relativitetit. Përkatësisht, në Hënë, ku graviteti është më i dobët se në Tokë, orët trokasin pak më shpejt. Për më tepër, një vëzhgues në Tokë e mat kohën pak më ndryshe se një vëzhgues në Hënë për shkak të gravitetit dhe efekteve të lidhura me to.

Për të zgjidhur këtë problem, studiuesit e NIST krijuan një sistem për vendosjen dhe mbajtjen e kohës hënore që merr parasysh mjedisin unik gravitacional të Hënës. Ky sistem krijon një “kohë hënore” të re kryesore që shërben si referencë për matjen e kohës posaçërisht për të gjithë sipërfaqen hënore, e ngjashme me mënyrën se si funksionon Koha Universale e Koordinuar (UTC) në Tokë.

Është sikur e gjithë hëna po sinkronizohet në një “zonë kohore” të vetme të përshtatur me gravitetin e hënës, në vend që orët të sinkronizohen gradualisht me kohën e Tokës, shpjegoi fizikani Bijunath Patla i NIST.

Sistemi i propozuar do të ishte hapi i parë në zhvillimin e një “sistemi të pozicionimit hënor” që do të përfshinte një rrjet shumë të saktë të orëve në vende specifike në sipërfaqen hënore dhe në orbitat hënore. Këto orë atomike precize në orbitën hënore do të funksiononin si “satelitë” të rrjetit hënor GPS, duke ofruar sinjale të sakta kohore për navigimin.

Lundrimi dhe pozicionimi i saktë në Hënë mund të çojë në ulje më të sakta dhe eksplorim më efikas të burimeve hënore. Pa këtë “GPS hënor”, ulja dhe operimi në hënë do të ishte si të përpiqesh të lundrosh në Tokë pa ndonjë sistem pozicionimi – do të kishe vetëm një ide të përafërt të vendndodhjes suaj, duke e bërë të vështirë kryerjen e operacioneve komplekse ose udhëtimet e gjata. .

Qëllimi është të sigurohet që anija kozmike të mund të ulet brenda disa metrave nga destinacioni i synuar. Korniza e propozuar që mbështet kohën e koordinatave hënore mund të mundësojë përfundimisht eksplorimin përtej Hënës dhe madje edhe përtej Sistemit tonë Diellor. Sigurisht, sapo njerëzit të zhvillojnë kapacitetin për misione të tilla ambicioze, përfundoi Patla.